Πέμπτη, 16 Φεβρουαρίου 2017 19:12
Ο “ματωμένος” Φλεβάρης της Καλαμάτας
Της Μαρίας Νίκα
“Η 13η Φλεβάρη του 1944 ήταν μια παγωμένη μέρα στην Καλαμάτα. Ο βοριάς φύσαγε από τη χαράδρα και ελάχιστοι ήταν αυτοί που τόλμησαν να ξεμυτίσουν από τα σπίτια τους. Αυτοί που ξεμύτισαν όμως, πάγωσαν. Πάγωσε το αίμα τους. Στην πλατεία 23ης Μαρτίου, στην κολώνα του τραμ, εκεί που βρίσκεται σήμερα το ταχυφαγείο και η στάση του ΚΤΕΛ, κρεμόταν ο αντάρτης Ηλίας Βασιλόπουλος. Τον είχαν κρεμάσει οι Γερμανοί την προηγούμενη μέρα και τον άφησαν για παραδειγματισμό τρεις μέρες κρεμασμένο στην κολώνα, χωρίς να μπορεί να πλησιάσει κανένας. Ήταν ένα από τα εκατοντάδες θύματα του ματωμένου Φλεβάρη του 1944...”.
Έτσι
ξεκίνησε την ομιλία του ο δημοσιογράφος - συγγραφέας Ηλίας Μπιτσάνης τη
Δευτέρα στο ΔΗΠΕΘΕΚ, βασικός παρουσιαστής του θέματος «Ο Ματωμένος
Φλεβάρης του 1944: Ναζιστικές θηριωδίες στην Καλαμάτα», στην εκδήλωση
που διοργάνωσε η δημοτική παράταξη «Ανοιχτός Δήμος - Ενεργοί Πολίτες».
Αφορμή γι’ αυτή την εκδήλωση μνήμης ήταν η επέτειος της 8ης Φλεβάρη 1944 και η μαζική εκτέλεση εκατοντάδων ανθρώπων στο στρατόπεδο της Καλαμάτας από τους Γερμανούς (η εκπρόσωπος των συγγενών των θυμάτων Πότα Κακκαβά, η οποία έζησε τα γεγονότα, κάνει λόγο για 534 νεκρούς).
Στην παρουσίαση της Δευτέρας, ο Ηλίας Μπιτσάνης μέσα από μια σημαντική προσωπική έρευνα, αναφέρθηκε και στη γενικότερη κατάσταση της εποχής, με τις συνεχόμενες επιχειρήσεις των Γερμανών, τα μπλόκα, τις συλλήψεις, τις εκτελέσεις, το κάψιμο σπιτιών, ακόμη και χωριών της Μεσσηνίας.
Η σκληρότητα αυτή των κατακτητών στην περιοχή δεν ήταν τυχαία. Από τον Ιούνιο του ΄41 μέχρι τον Σεπτέμβρη του ΄43 η Καλαμάτα ”ΕΑΜοκρατείται” ενώ ο ΕΛΑΣ βρίσκεται στα γύρω βουνά και κάνει συχνές επισκέψεις στην πόλη. Έτσι, όταν φτάνουν οι Γερμανοί, προσπαθούν να επιβληθούν με τον πιο σκληρό τρόπο και να δείξουν ότι δεν θα αφήσουν την αντίσταση να μεγαλώσει.
Η πρώτη μεγάλη επιχείρηση είναι το πρωί της 22ας Οκτώβρη 1943. Οι Γερμανοί κυκλώνουν τη δυτική πόλη και σε ένα τεράστιο μπλόκο συλλαμβάνουν 2.000 άτομα. Τα οδηγούν στο γήπεδο του Απόλλωνα (το σημείο όπου αργότερα χτίστηκε το παλιό νοσοκομείο). Πάνω από 1.000 ανθρώπους τους πάνε με τα πόδια στην Κόρινθο και από εκεί σε στρατόπεδα στην Αθήνα. Από αυτούς 185 τους έστειλαν στο Νταχάου, απ’ όπου επέζησαν οι 60.
Ιδιαίτερα στάθηκε ο Ηλίας Μπιτσάνης στη μαζική εκτέλεση της 8ης Φλεβάρη 1944. Αρχές Φεβρουαρίου στήνεται μπλόκο γύρω από την Αγορά. Είναι Σάββατο, έχει παζάρι και πολύ κόσμο. Με τη συμβολή ντόπιων Ελλήνων συνεργατών τους, που γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα, οι Γερμανοί συλλαμβάνουν εκατοντάδες ανθρώπους και τους μεταφέρουν στο στρατόπεδο. Την άλλη μέρα ο ΕΛΑΣ χτυπάει γερμανική φάλαγγα στον Άγιο Φλώρο, με σημαντικές απώλειες για τους Γερμανούς, οι οποίοι στη συνέχεια καίνε τον Άγιο Φλώρο, τη Σκάλα και τα Χριστοφιλαίικα. Ταυτόχρονα βγάζουν διαταγή ότι σε αντίποινα θα εκτελεστούν 100 κομμουνιστές.
Στις 8 Φεβρουαρίου ο ΕΛΑΣ ξαναχτυπάει στην Καζάρμα, με νέες απώλειες για τους Γερμανούς. Την ίδια νύχτα οι περίοικοι του στρατοπέδου της Καλαμάτας ακούνε τις μηχανές των γερμανικών αυτοκινήτων να βάζουν μπροστά ώστε από τη φασαρία να μην ακουστούν οι πυροβολισμοί των εκτελέσεων. Νύχτα φορτώνουν τους νεκρούς στα καμιόνια και τους οδηγούν στη Δυτική Παραλία. Στα παλιά σφαγεία πετάνε τα πτώματα μέσα σ’ ένα λάκκο και τον σκεπάζουν πρόχειρα με χώμα.
Η τραγωδία δεν τελειώνει εδώ. Στις 18 Φεβρουαρίου ιδρύονται τα Τάγματα Ασφαλείας, μέσα από τα οποία οι Γερμανοί και οι Έλληνες συνεργάτες τους αρχίζουν να εκτελούν πατριώτες, να λεηλατούν και να τρομοκρατούν τη Μεσσηνία…
Η Πότα Κακκαβά, η οποία έζησε τα τραγικά γεγονότα της 8ης Φλεβάρη, εκπρόσωπος των συγγενών των θυμάτων, θυμήθηκε στην εκδήλωση της Δευτέρας: «Καθ΄υπόδειξη των Ελλήνων συνεργατών τους τους έπιαναν οι Γερμανοί. Τους πήγαν στο στρατόπεδο. Έτρεχε ο κόσμος να βγάλει τους ανθρώπους του με όποιον γνώριζε. Σάββατο τους πιάσανε, Κυριακή έγινε η μάχη στον Άγιο Φλώρο. Ξημερώνοντας Δευτέρα, στο στρατόπεδο πυροβολούσαν όλη νύχτα, ύστερα τους πήραν. Το πρωί πήγαμε με φαγητά. Μας έδιωξαν, μας είπαν ότι τους είχαν στείλει στη Γερμανία εργάτες. Όμως κοιτάζοντας έξω από την πύλη, είδαμε τα αίματα ποτάμια. Καταλάβαμε, αρχίσαμε να κλαίμε, να φωνάζουμε και ακολουθήσαμε τα αίματα (που είχαν τρέξει στο δρόμο καθώς μετέφεραν τους σκοτωμένους). Από την οδό Λακωνικής στη Φαρών, φτάσαμε ως την Παραλία, λίγο πιο πάνω από τους Μύλους. Εκεί σταμάτησαν τα αίματα και δεν μπορούσαμε να βρούμε που τους είχαν πάει. Γυρίσαμε πίσω στο στρατόπεδο. Αυτοί είχανε βγάλει πράγματα των ανθρώπων μας στην πόρτα, αλλά ποιος να πάρει… Ρωτήσαμε τους γείτονες και μας είπαν ότι οι πυροβολισμοί και τα καμιόνια δεν είχαν ησυχάσει όλη νύχτα».
Για μια ιστορία που δε γράφτηκε έκανε λόγο η Πότα Κακκαβά και ζήτησε οι φιλόλογοι να μιλήσουν στους μαθητές για όσα έγιναν, ώστε να μάθει ο κόσμος την αλήθεια. «Εμείς είχαμε κάνει σωματείο, τον “Φοίνικα”, για τους σκοτωμένους από τους Γερμανούς. Όταν όμως το ΄45 ήρθαν τα πάνω κάτω κι έγινε ό,τι έγινε, απαγορευόταν να πεις ότι είχες σκοτωμένο από τους Γερμανούς. Μας πήραν το αρχείο και όλα τα ονόματα που είχαμε γράψει, γιατί όποιος είχε εκτελεστεί από τους Γερμανούς ήταν προδότης, ενώ οι πατριώτες ήταν τα τάγματα ασφαλείας… ».
Για τη δεύτερη ελληνική πόλη σε θυσίες στην κατοχή, μετά το Καλαβρυτινό ολοκαύτωμα, έκανε λόγο ο Κώστας Αλεξίου, μέλος της συντονιστικής επιτροπής του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών στην Ελλάδα, κάτι που, όπως είπε, αναφέρεται και στο σχολικό βιβλίο Ιστορίας της Γ΄ Λυκείου. Απηύθυνε κάλεσμα να σωθεί η ιστορία της Καλαμάτας μέσα από τις μαρτυρίες, ενώ πρόσθεσε ότι το Συμβούλιο Διεκδίκησης δεν θα σταματήσει τον αγώνα του.
Για μια ιστορία που δεν έχει γίνει ευρύτερα γνωστή μίλησε ο επικεφαλής της παράταξης «Ανοιχτός Δήμος - Ενεργοί Πολίτες» Μανώλης Μάκαρης, αναφερόμενος στις μαζικές εκτελέσεις στην Καλαμάτα τον Φλεβάρη του ΄44. Σημείωσε ότι η παράταξή του παίρνει την πρωτοβουλία για τη διάσωση του αρχειακού υλικού και των μαρτυριών που υπάρχουν, ενώ υποβάλει πρόταση στο Δημοτικό Συμβούλιο για την ένταξη της Καλαμάτας στο δίκτυο μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδας, περιόδου 1940 - 1945 - Ελληνικά Ολοκαυτώματα. «Διακηρύσσουμε τη διεκδίκηση και καταβολή πλήρως των οφειλομένων γερμανικών αποζημιώσεων στα θύματα και τους απογόνους» πρόσθεσε.
Στην εκδήλωση, την οποία παρακολούθησε αρκετός κόσμος με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, παρέστησαν επίσης ο δήμαρχος Μεγαλόπολης, επίσης μαρτυρικής πόλης, Διονύσης Παπαδόπουλος και ο πρώην δήμαρχος Καλαμάτας, Παναγής Κουμάντος.
Αφορμή γι’ αυτή την εκδήλωση μνήμης ήταν η επέτειος της 8ης Φλεβάρη 1944 και η μαζική εκτέλεση εκατοντάδων ανθρώπων στο στρατόπεδο της Καλαμάτας από τους Γερμανούς (η εκπρόσωπος των συγγενών των θυμάτων Πότα Κακκαβά, η οποία έζησε τα γεγονότα, κάνει λόγο για 534 νεκρούς).
Στην παρουσίαση της Δευτέρας, ο Ηλίας Μπιτσάνης μέσα από μια σημαντική προσωπική έρευνα, αναφέρθηκε και στη γενικότερη κατάσταση της εποχής, με τις συνεχόμενες επιχειρήσεις των Γερμανών, τα μπλόκα, τις συλλήψεις, τις εκτελέσεις, το κάψιμο σπιτιών, ακόμη και χωριών της Μεσσηνίας.
Η σκληρότητα αυτή των κατακτητών στην περιοχή δεν ήταν τυχαία. Από τον Ιούνιο του ΄41 μέχρι τον Σεπτέμβρη του ΄43 η Καλαμάτα ”ΕΑΜοκρατείται” ενώ ο ΕΛΑΣ βρίσκεται στα γύρω βουνά και κάνει συχνές επισκέψεις στην πόλη. Έτσι, όταν φτάνουν οι Γερμανοί, προσπαθούν να επιβληθούν με τον πιο σκληρό τρόπο και να δείξουν ότι δεν θα αφήσουν την αντίσταση να μεγαλώσει.
Η πρώτη μεγάλη επιχείρηση είναι το πρωί της 22ας Οκτώβρη 1943. Οι Γερμανοί κυκλώνουν τη δυτική πόλη και σε ένα τεράστιο μπλόκο συλλαμβάνουν 2.000 άτομα. Τα οδηγούν στο γήπεδο του Απόλλωνα (το σημείο όπου αργότερα χτίστηκε το παλιό νοσοκομείο). Πάνω από 1.000 ανθρώπους τους πάνε με τα πόδια στην Κόρινθο και από εκεί σε στρατόπεδα στην Αθήνα. Από αυτούς 185 τους έστειλαν στο Νταχάου, απ’ όπου επέζησαν οι 60.
Ιδιαίτερα στάθηκε ο Ηλίας Μπιτσάνης στη μαζική εκτέλεση της 8ης Φλεβάρη 1944. Αρχές Φεβρουαρίου στήνεται μπλόκο γύρω από την Αγορά. Είναι Σάββατο, έχει παζάρι και πολύ κόσμο. Με τη συμβολή ντόπιων Ελλήνων συνεργατών τους, που γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα, οι Γερμανοί συλλαμβάνουν εκατοντάδες ανθρώπους και τους μεταφέρουν στο στρατόπεδο. Την άλλη μέρα ο ΕΛΑΣ χτυπάει γερμανική φάλαγγα στον Άγιο Φλώρο, με σημαντικές απώλειες για τους Γερμανούς, οι οποίοι στη συνέχεια καίνε τον Άγιο Φλώρο, τη Σκάλα και τα Χριστοφιλαίικα. Ταυτόχρονα βγάζουν διαταγή ότι σε αντίποινα θα εκτελεστούν 100 κομμουνιστές.
Στις 8 Φεβρουαρίου ο ΕΛΑΣ ξαναχτυπάει στην Καζάρμα, με νέες απώλειες για τους Γερμανούς. Την ίδια νύχτα οι περίοικοι του στρατοπέδου της Καλαμάτας ακούνε τις μηχανές των γερμανικών αυτοκινήτων να βάζουν μπροστά ώστε από τη φασαρία να μην ακουστούν οι πυροβολισμοί των εκτελέσεων. Νύχτα φορτώνουν τους νεκρούς στα καμιόνια και τους οδηγούν στη Δυτική Παραλία. Στα παλιά σφαγεία πετάνε τα πτώματα μέσα σ’ ένα λάκκο και τον σκεπάζουν πρόχειρα με χώμα.
Η τραγωδία δεν τελειώνει εδώ. Στις 18 Φεβρουαρίου ιδρύονται τα Τάγματα Ασφαλείας, μέσα από τα οποία οι Γερμανοί και οι Έλληνες συνεργάτες τους αρχίζουν να εκτελούν πατριώτες, να λεηλατούν και να τρομοκρατούν τη Μεσσηνία…
Η Πότα Κακκαβά, η οποία έζησε τα τραγικά γεγονότα της 8ης Φλεβάρη, εκπρόσωπος των συγγενών των θυμάτων, θυμήθηκε στην εκδήλωση της Δευτέρας: «Καθ΄υπόδειξη των Ελλήνων συνεργατών τους τους έπιαναν οι Γερμανοί. Τους πήγαν στο στρατόπεδο. Έτρεχε ο κόσμος να βγάλει τους ανθρώπους του με όποιον γνώριζε. Σάββατο τους πιάσανε, Κυριακή έγινε η μάχη στον Άγιο Φλώρο. Ξημερώνοντας Δευτέρα, στο στρατόπεδο πυροβολούσαν όλη νύχτα, ύστερα τους πήραν. Το πρωί πήγαμε με φαγητά. Μας έδιωξαν, μας είπαν ότι τους είχαν στείλει στη Γερμανία εργάτες. Όμως κοιτάζοντας έξω από την πύλη, είδαμε τα αίματα ποτάμια. Καταλάβαμε, αρχίσαμε να κλαίμε, να φωνάζουμε και ακολουθήσαμε τα αίματα (που είχαν τρέξει στο δρόμο καθώς μετέφεραν τους σκοτωμένους). Από την οδό Λακωνικής στη Φαρών, φτάσαμε ως την Παραλία, λίγο πιο πάνω από τους Μύλους. Εκεί σταμάτησαν τα αίματα και δεν μπορούσαμε να βρούμε που τους είχαν πάει. Γυρίσαμε πίσω στο στρατόπεδο. Αυτοί είχανε βγάλει πράγματα των ανθρώπων μας στην πόρτα, αλλά ποιος να πάρει… Ρωτήσαμε τους γείτονες και μας είπαν ότι οι πυροβολισμοί και τα καμιόνια δεν είχαν ησυχάσει όλη νύχτα».
Για μια ιστορία που δε γράφτηκε έκανε λόγο η Πότα Κακκαβά και ζήτησε οι φιλόλογοι να μιλήσουν στους μαθητές για όσα έγιναν, ώστε να μάθει ο κόσμος την αλήθεια. «Εμείς είχαμε κάνει σωματείο, τον “Φοίνικα”, για τους σκοτωμένους από τους Γερμανούς. Όταν όμως το ΄45 ήρθαν τα πάνω κάτω κι έγινε ό,τι έγινε, απαγορευόταν να πεις ότι είχες σκοτωμένο από τους Γερμανούς. Μας πήραν το αρχείο και όλα τα ονόματα που είχαμε γράψει, γιατί όποιος είχε εκτελεστεί από τους Γερμανούς ήταν προδότης, ενώ οι πατριώτες ήταν τα τάγματα ασφαλείας… ».
Για τη δεύτερη ελληνική πόλη σε θυσίες στην κατοχή, μετά το Καλαβρυτινό ολοκαύτωμα, έκανε λόγο ο Κώστας Αλεξίου, μέλος της συντονιστικής επιτροπής του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών στην Ελλάδα, κάτι που, όπως είπε, αναφέρεται και στο σχολικό βιβλίο Ιστορίας της Γ΄ Λυκείου. Απηύθυνε κάλεσμα να σωθεί η ιστορία της Καλαμάτας μέσα από τις μαρτυρίες, ενώ πρόσθεσε ότι το Συμβούλιο Διεκδίκησης δεν θα σταματήσει τον αγώνα του.
Για μια ιστορία που δεν έχει γίνει ευρύτερα γνωστή μίλησε ο επικεφαλής της παράταξης «Ανοιχτός Δήμος - Ενεργοί Πολίτες» Μανώλης Μάκαρης, αναφερόμενος στις μαζικές εκτελέσεις στην Καλαμάτα τον Φλεβάρη του ΄44. Σημείωσε ότι η παράταξή του παίρνει την πρωτοβουλία για τη διάσωση του αρχειακού υλικού και των μαρτυριών που υπάρχουν, ενώ υποβάλει πρόταση στο Δημοτικό Συμβούλιο για την ένταξη της Καλαμάτας στο δίκτυο μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδας, περιόδου 1940 - 1945 - Ελληνικά Ολοκαυτώματα. «Διακηρύσσουμε τη διεκδίκηση και καταβολή πλήρως των οφειλομένων γερμανικών αποζημιώσεων στα θύματα και τους απογόνους» πρόσθεσε.
Στην εκδήλωση, την οποία παρακολούθησε αρκετός κόσμος με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, παρέστησαν επίσης ο δήμαρχος Μεγαλόπολης, επίσης μαρτυρικής πόλης, Διονύσης Παπαδόπουλος και ο πρώην δήμαρχος Καλαμάτας, Παναγής Κουμάντος.
