Είναι πρόκληση να επιχειρήσει κάποιος να γράψει για την προσφορά της οικογένειας Μακρή στον αγώνα της Αντίστασης. Είναι τόσα πολλά όσα θα έπρεπε να γράψει και πάντα θα υπάρχει κίνδυνος κάτι να παραλείψει.
Όλη η οικογένεια, δηλαδή τέσσερα αδέλφια και η σύζυγος του Κίτσου Μακρή, Κυβέλη Ζημέρη, έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους στον Αντιστασιακό αγώνα. Δεν φόρεσαν φυσεκλίκια , δεν ζώστηκαν άρματα. Για όπλα είχαν τον πολιτισμό, για σφαίρες τα γραπτά τους, την μουσική και το θέατρο.
O Φαίδων Μακρής δημοσιογράφος και χαρισματικός χρονογράφος, υπηρέτησε τον αντιστασιακό Τύπο στην Μαγνησία αλλά και στην έδρα του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ στην Πίνδο .
Ο Άρης Μακρής, μουσικός, δεξιοτέχνης στο κλασικό βιολί, διετέλεσε μέλος στο Προεδρείο της ΕΠΟΝ Βόλου και μέλος ορχήστρας που έδινε συναυλίες στον Βόλο στην διάρκεια της κατοχής.
Η Νίτσα Μακρή, αν και φιλάσθενη, έγραφε κείμενα για την ΕΠΟΝ τα οποία διένεμαν με κίνδυνο της ζωής τους άλλοι Επονίτες.
Σήμερα, θ’ ασχοληθούμε με το ζεύγος Κίτσου Μακρή και Κυβέλης Ζημέρη.
Η οικογένεια του πατέρα, Αλκιβιάδη Μακρή, είχε μετακομίσει στον Βόλο από την Λάρισα στις αρχές της δεκαετίας του είκοσι. Τυπογράφος στο επάγγελμα, μεγάλωσε όλα του τα παιδιά παροτρύνοντάς τα, ν’ αγαπήσουν τα γράμματα και τις τέχνες. Ο Κίτσος, (Χρήστος 1917-1988), από τα νεανικά του χρόνια ασχολήθηκε με την Λαογραφία και την μελέτη στον Λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο. Παράλληλα, δούλευε στο τυπογραφείο του πατέρα του.
Η Κυβέλη (1920-2013) κόρη του γνωστού Βολιώτη φωτογράφου Κώστα Ζημέρη έμαθε την τέχνη της φωτογραφίας και παράλληλα έκανε σπουδές στο βιολί, συμμετέχοντας στην μικρή συμφωνική ορχήστρα που υπήρχε στον Βόλο στην διάρκεια της δεκαετίας του τριάντα. Στη διάρκεια της κατοχής, πρωτοπόροι νέοι, πήραν την πρωτοβουλία και ίδρυσαν Πολιτιστικούς Συλλόγους προκειμένου να συνεχίσουν την καλλιτεχνική δραστηριότητα που προϋπήρχε στην περιοχή.
Ο Κυριάκος Τσακίρης, (Κώστας Θεσσαλός), μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, αναφέρει σε κείμενό του, 26 νόμιμους συλλόγους στον Νομό. Πίσω από αυτούς βέβαια, ήταν η ΕΠΟΝ Μαγνησίας, η οποία αριθμούσε το 1944 έντεκα χιλιάδες μέλη. Τρεις από αυτούς, είχαν την κυριότερη δράση στην πόλη του Βόλου. Οι άλλοι είχαν δράση στα χωριά.
Στον Βόλο δραστηριότητα είχαν «ο Συνεταιρισμός Σπουδάζουσας», «η Πνευματική Πρωτοπορία Νέων Βόλου» και αργότερα «ο Καλλιτεχνικός Ερασιτεχνικός Σύνδεσμος». Η πρώτη, έκανε μέχρι και εκδόσεις. Δύο από αυτές, ήταν οι μελέτες του Κίτσου Μακρή, «Πηλιορείτικα ψευτοπαράθυρα» και «Πήλιο». Η «Καλλιτεχνική πρωτοπορία» το 1944 άρχισε να εκδίδει και έντυπο με το όνομα Νεανική Δράση.
Όλες οι διαλέξεις βέβαια, οι επιθεωρήσεις και οι συναυλίες, είχαν την αναμενόμενη λογοκρισία. Οι συναυλίες δίνονταν για να στηρίξουν, πότε του τραυματίες πολέμου και πότε το Άσυλο παιδιού. Κάποιοι από του ΕΠΟΝίτες, ανέβηκαν στο Βουνό και δημιούργησαν την Αντάρτικη χορωδία του 54ου Συντάγματος με μαέστρο τον Ντίνο Πάντα .
Στις συναυλίες, συναντάμε σε πρόγραμμα (φωτό 3) την Κυβέλη Ζημέρη και τον Άρη Μακρή, αδελφό του Κίτσου. Σε κάποιες άλλες συναυλίες, συμμετείχε σαν πιανίστα η Τερψιχόρη Βολοβίνη, (3)πασίγνωστη αργότερα σαν Τερψιχόρη Παπαστεφάνου η οποία διέπρεψε σαν μαέστρος της Χορωδίας Τρικάλων με συμμετοχή σε πολλά έργα του Μίκη Θεοδωράκη.
Ο Κίτσος Μακρής, συμμετείχε κυρίως με κείμενα για τα σκετς, αλλά και με κατασκευές σκηνικών, λόγω της ευκολίας που είχε σε αυτές. Ένα από τα πιο γνωστά σκετς, ήταν δικό του δημιούργημα με τίτλο «Ο Βόλος τραγουδάει» .
Οι συναυλίες και οι θεατρικές παραστάσεις δίνονταν στους κινηματογράφους Αχίλλειο, Τιτάνια, στην Εξωραϊστική και στο σπίτι του Σκαρίμπα. Σε κάποιες επενέβαινε η Αστυνομία και οι Κατοχικές αρχές και τις ματαίωναν ή τις διέλυαν. Αντίστοιχες εκδηλώσεις γίνονταν και στα χωριά, πάντα βέβαια με βιτρίνα τους νόμιμους συλλόγους.
Μία από τις αποστολές του Κίτσου, ήταν να φυγαδεύσει τα βιβλία που βρέθηκαν στα γραφεία της Ασφάλειας, όταν συνθηκολόγησε η Ιταλία. Ήταν βιβλία που είχαν κατασχεθεί στην περίοδο της Βασιλομεταξικής Δικτατορίας . Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε στην αείμνηστη Νίτσα Κολιού: «Μαζί με τον Χρήστο Λιάτσικα, τα βάλαμε σε μία χειράμαξα και τα μεταφέραμε στο Φυτόκο κάτω από την μύτη των Γερμανών που γρήγορα είχαν καλύψει το κενό που άφησαν οι Ιταλοί».
Την άνοιξη του ’44, ο Κίτσος Μακρής πήρε εντολή ν’ ανέβει στη Νότια Πίνδο για να βοηθήσει στο Θέατρο του Βουνού.
Ήταν εκεί ο Βασίλης Ρώτας, που με εντολή του ΕΑΜ ίδρυσε τον «Θεατρικό όμιλο της ΕΠΟΝ Θεσσαλίας». Μαζί, ο Γεράσιμος Σταύρου, ο συνθέτης Αλέκος Ξένος και κάμποσοι ηθοποιοί. Στην βιβλιογραφία αναφέρονται και άλλοι δύο θίασοι του Βουνού. Είναι η «Λαϊκή σκηνή» με τον συγγραφέα –φιλόλογο Γιώργο Κοντζιούλα στην Ήπειρο και ο «Θίασος της Χαράς» της ΕΠΟΝ Μακεδονίας.
Ο «Θεσσαλικός θίασος», ήταν πιο επαγγελματικός γιατί συμμετείχαν σ’ αυτόν και επαγγελματίες ηθοποιοί. Ο Κίτσος Μακρής, αναφέρει τον γνωστό από το θέατρο και τον κινηματογράφο Θεόδωρο Μωρίδη να τους διδάσκει αλλά και να ερμηνεύει ο ίδιος. Σε ένα από τα έργα του Ρώτα που σατίριζαν τους προσκυνημένους, «Ο ΚΛΑΠΑΤΣΑΡΑΣ», ο Κίτσος ερμήνευε τον ομώνυμο ρόλο. Ο Μακρής δούλευε και στα σκηνικά. Με υφάσματα από Αγγλικά αλεξίπτωτα, έφτιαχναν τα σκηνικά και έραβαν στολές για τις ανάγκες του κάθε έργου. Τα έργα που ερμήνευαν ήταν λίγα . «Δεν μπορούσαν να παίζουν γνωστά έργα των Αθηναϊκών θεάτρων σε ένα κοινό θεατρικά απαίδευτο», σημειώνει ο Γεράσιμος Σταύρου αργότερα. Δεν τα καταλάβαιναν. Έτσι, με δυο τρία έργα γραμμένα για την περίσταση και κάμποσα σκετς, περιόδευαν στην Θεσσαλική επαρχία, δίνοντας 114 παραστάσεις. Σε χάρτη (φωτό 4) που παρουσιάζει στην διπλωματική του εργασία ο Κυριάκος Βλαχόπουλος, βλέπουμε το δρομολόγιο του θιάσου και τα χωριά στα οποία έδωσαν παράσταση.
Σε ένα έργο έπαιζε και η Κυβέλη που εν τω μεταξύ είχε ανέβει και αυτή στο Βουνό.
Η γνωριμία του Κίτσου και της Κυβέλης, είχε αρχίσει πριν τον πόλεμο, αλλά παντρεύτηκαν τον Αύγουστο του 44 με κουμπάρο τον Γραμματέα της Θεσσαλικής ΕΠΟΝ Σταύρο Κασιμάτη, στο χωριό Σέκλιζα Καρδίτσας. Είχε ανέβει στην Πίνδο λίγο αργότερα από τον Κίτσο, εξοπλισμένη με τα απαραίτητα σύνεργα της δουλειάς της, για να κάνει πλαστές ταυτότητες. Σημειώνουμε, ότι η Κυβέλη ακολουθούσε το επάγγελμα του πατέρα της, γνωστού φωτογράφου Κώστα Ζημέρη. Ο γάμος, έγινε χωρίς συγγενείς, αλλά με πολλούς αντάρτες και ηθοποιούς δίπλα τους. Το ν’ανέβει βέβαια κάποιος στα χωριά της Νότιας Πίνδου, (σημερινή λίμνη Πλαστήρα) εκείνη την εποχή σήμαινε πολύ ποδαρόδρομο. Μέρες ολόκληρες. Ανέφερε χαρακτηριστικά η ίδια, «Από την εξαντλητική κούραση κατέρρευσα και άρχισα να νιώθω οράματα, να βλέπω παραδείσους….».
Αργότερα, διηγήθηκε την εμπειρία της στον γνωστό ζωγράφο Γουναρόπουλο και αυτός εμπνεύστηκε και φιλοτέχνησε ένα θαυμάσιο πίνακα (φωτό 2). Η δράση και η προσφορά του ζευγαριού, ήταν αξιόλογη, ώστε να τοποθετηθούν στο 11μελές Συμβούλιο Μόρφωσης και διαφώτισης της Θεσσαλικής ΕΠΟΝ. Πριν κάποιους μήνες, αναγνώστης της σελίδας ΣΙΜΕΑ από την Καρδίτσα, μου έστειλε αδημοσίευτα έγγραφα του Θεσσαλικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, στα οποία εμφαίνεται η δράση τους ( φωτό 4).
Μετά την απελευθέρωση η πατρίδα «τίμησε» τον Κίτσο Μακρή με εξορία στην Ικαρία.
Όλη του η επαγγελματική διαδρομή ήταν η Λαογραφία και η προβολή της Λαϊκής τέχνης. Πολυγραφότατος, έγραψε 28 βιβλία και είχε συμμετοχή σε δύο συλλογικούς τόμους. Διετέλεσε επί σειρά ετών συνεργάτης της εφημερίδας ΒΗΜΑ. Ίδρυσε το παράρτημα του ΕΟΜΕΧ στον Βόλο, από όπου η Χούντα τον απέλυσε το 1967 για να επανέλθει το 1974. Το 1987, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τον ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορα Λαογραφίας. Μετά τον θάνατό του, το 1988, η οικογένειά του, τίμησε την επιθυμία του και δώρισε το σπίτι του με όλη την συλλογή που είχε για χρόνια συγκεντρώσει με κόπο, μεράκι, πάθος και προσωπικά του χρήματα. Η δωρεά, έγινε προς το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και σήμερα λειτουργεί σαν Λαογραφικό μουσείο «ΚΙΤΣΟΣ ΜΑΚΡΗΣ», αποτελώντας μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά για τον Βόλο.
Διετέλεσε πολλά χρόνια Δημοτικός Σύμβουλος Βόλου. Ο Δήμος Βόλου έδωσε στον δρόμο που βρίσκεται το Μουσείο, το όνομά του.
Πηγές: Νίτσα Κολιού, Νίκος Στουρνάρας,Νίκος Τσικρίκης, Λάζαρος Αρσενίου, Γιώργος Παπαδόπουλος, Κυριάκος Βλαχόπουλος, οικογενειακό αρχείο. Ευχαριστώ την κόρη τους Θάλεια Μακρή-Σκοτινιώτη για τις πληροφορίες και τις φωτογραφίες που μου εμπιστεύθηκε.
ΥΓ Με την οικογένεια του Κίτσου Μακρή με συνέδεε μια βαθιά και ειλικρινή φιλία . Ο Κίτσος ήταν για μένα μεγάλος δάσκαλος στην διάρκεια της θητεία μου στον Καλλιτεχνικό Οργανισμό του Δήμου Βόλου. Η Κυβέλη αγαπημένη και αξέχαστη φίλη . Εκατοντάδες ώρες συζητήσεων . Πραγματικός θησαυρός γνώσεων για πρόσωπα και γεγονότα του αιώνα που πέρασε. Τους θυμάμαι πάντα με συγκίνηση.
Αν σας άρεσε το αφιέρωμα ,δηλώστε ακόλουθοι της σελίδας για να ενημερώνεστε για κάθε νέα ανάρτηση καθώς και για την δραστηριότητα του συλλόγου
