Ο ΠΗΛΙΟΡΕΙΤΗΣ: Ο Καπετάνιος του Πηλίου
.
Του Αποστόλου Κ. Αποστολάκη
Ο Πηλιορείτης δεν ήταν απλά Καπετάνιος του σε κάποια μονάδα του Πηλίου, ήταν ο Καπετάνιος του ξακουστού 54ου Συντάγματος ΕΛΑΣ που τα όρια της δράσης του ήταν πολύ μεγαλύτερα από αυτά της Μαγνησίας . Εκτείνονταν μέχρι Κίσσαβο και προς δυτικά Φάρσαλα –Δομοκό και όλο το όρος Όθρυς ( Γούρα).
Ποιος ήταν όμως ο Πέτρος Πηλιορείτης που σε τόσο νεαρή ηλικία κατόρθωσε να ανέβει στην Ελασίτικη ιεραρχία;
Ο Θανάσης Κουφοδήμος όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε το 1918 στις Ενωμένες Πολιτείες από γονείς μετανάστες . Λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που από το 1929 έπληξε τραγικά αυτή τη χώρα, η οικογενειά του επέστρεψε στον Αλμυρό το 1933. Γράφτηκε στην τέταρτη τάξη του τοπικού Γυμνασίου από το οποίο αποφοίτησε το 1936 . H επιστράτευση του 1940 τον βρήκε στο τελευταίο έτος της σχολής Πολιτικών Μηχανικών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Κατατάχθηκε στην Σχολή υπαξιωματικών Πολεμικού Ναυτικού με ειδικότητα στα πυροβόλα και αντιαεροπορικά . Επιλέχτηκε να σταλεί στην Αίγυπτο για ειδική εκπαίδευση σε νέα Αγγλικά αντιαεροπορικά όπλα, αλλά η αποστολή ματαιώθηκε λόγω της Γερμανικής εισβολής.
Τον Ιούνιο του 41 το Πολυτεχνείο ξανάνοιξε και έτσι ο Κουφοδήμος κατάφερε τον Δεκέμβριο να πάρει το δίπλωμα του Πολιτικού Μηχανικού . Στην διάρκεια της φοιτησής του στο Πολυτεχνείο πριν και μετά την ιταλική εισβολή, συμμετείχε ενεργά σε φοιτητικές κινητοποιήσεις όσο βέβαια επέτρεπαν οι συνθήκες.
Το 1942 μετακόμισε στον Βόλο όπου μέσω των μικρών παράνομων δικτύων που αναπτύσσονταν προσπάθησε να φύγει για την Αίγυπτο . Συνδέθηκε με το ΕΑΜ Βόλου και με τον ερχομό του Καραγιώργη στην Θεσσαλία άρχισε η αντάρτικη δράση του . Τον Ιανουάριο του 43 ανέβηκε από τους πρώτους Βολιώτες στην Κερασιά όπου είχε εγκατασταθεί μικρή ομάδα ανταρτών από το αρχηγείο του Ολύμπου με αρχηγό τον Κώστα Κατσαντώνη ( Κατσίνο )
Όπως περιγράφει ο ίδιος ο Πηλιορείτης στον Νίκο Στουρνάρα ,την ίδια εποχή στο Νότιο ανατολικό Πήλιο, ο Μιχάλης Παπαδάμος ( Φεραίος) (1) σημείωνε σημαντικές επιτυχίες στην στρατολόγηση ανταρτών . Έμπειρος κομουνιστής ο Παπαδάμος κατείχε άριστα την τέχνη την συνωμοτικής οργάνωσης την οποία είχε αρχίσει από τον Βελεστίνο μαζί με τον επίσης Βελεστινιώτη Λάζαρο Ιωαννίδη .
Στην Κερασιά η πρώτη ομάδα οργανώθηκε σε Υπαρχηγείο Πηλίου στις 7 Απριλίου του 43 με αρχηγό τον ίδιο και στρατιωτικό διοικητή τον μόνιμο Ανθυπολοχαγό Σπύρο Φραγγινέα . (2).Συμμετείχαν για λίγες εβδομάδες ακόμα οι έμπειροι Κατσαντώνης ( Κατσίνος) , Σουβλής (Ασπροποταμίτης), και Γκογκούσης ( Καραντάου)
Η πρώτη μεγάλη πολεμική επιτυχία στην Τσαγκαράδα στις 21 Μαρτίου είχε δώσει φτερά στο αντάρτικο του Πηλίου . Μετασχηματίστηκε γρήγορα σε ανεξάρτητο αρχηγείο Πηλίου με Στρατιωτικό Διοικητή τον υπολοχαγό Νικήτα και Καπετάνιο τον Πηλιορείτη .
Τον Μάϊο του 43 οι περισσότερες δυνάμεις του Πηλίου μεταφέρθηκαν στην Πίνδο στην λεγόμενη σύμπτυξη, προκειμένου να αποφύγουν τη περικύκλωση από το χτένισμα που ετοίμαζαν οι Ιταλοί . Η μεγάλη ανάπτυξη αντάρτικου στο Πήλιο ήταν παρακινδυνευμένη αφού δεν υπήρχε οδός διαφυγής έχοντας πίσω μόνο την θάλασσα .
Στην πρώτη μεγάλη μάχη που έδωσε ο ΕΛΑΣ σαν κανονικός στρατός, ήταν η μάχη της Πόρτας ( σημερινή Πύλη Τρικάλων) όπου οι δυνάμεις του Πηλίου μαζί με τις δυνάμεις του Μπουκουβάλα έδειξαν τις πολεμικές αρετές τους . Στην μάχη αυτή ο Πηλιορείτης τραυματίστηκε στην πλάτη από θραύσμα όλμου το οποίο το κουβαλούσε στο κορμί του μέχρι τον θανατό του .
Με την επιστροφή τους οι δυνάμεις του Πηλίου μετασχηματίστηκαν σε Τάγμα .Στις 8 Αυγούστου ορκίστηκε δύναμη 600 ανδρών . Αμέσως μετά την Ιταλική συνθηκολόγηση και παράδοση στις 9-13 Σεπτεμβρίου, δημιουργήθηκε και δεύτερο τάγμα και τον Οκτώβριο με διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ η δύναμη του Πηλίου εξελίχτηκε σε Σύνταγμα .
Το γνωστό 54ο Σύνταγμα της 16ης Μεραρχίας η οποία ιδρύθηκε στις 20-9-43 με την 502 απόφαση του Γενικού Στρατηγείου . Καπετάνιος ο Πηλιορείτης και Στρατιωτικός Διοικητής ο αντισυνταγματάρχης Βασίλης Αποστολίδης . Αργότερα διοικητής ανέλαβε ο ταγματάρχης Κώστας Μαλιαρός . Στην διοίκηση εντάχτηκε σαν επιτελάρχης ο υπολοχαγός Γρηγόρης Ρέντης και υπεύθυνος επιμελητείας ο έφεδρος αξιωματικός Πανταζής Ρηγόπουλος από την Τσαγκαράδα .
Τρία τάγματα με δύναμη 2200 αντρών δεν ήταν εύκολη υπόθεση να διοικηθούν, αλλά η βοήθεια που έδωσαν οι μόνιμοι και έφεδροι αξιωματικοί που κατατάχθηκαν έστω αργοπορημένα, ήταν καθοριστική . Από τον Ιούνιο του 43 με διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ καταργήθηκε από όλες τις μονάδες ο πολιτικός καθοδηγητής . Ο ΕΛΑΣ είχε αποκτήσει πλέον στρατιωτική δομή .
Το 54ο Σύνταγμα από όλους τους ερευνητές θεωρείται σαν ένα από τα καλύτερα Συντάγματα του ΕΛΑΣ . Αυτό οφείλεται στην υψηλή μόρφωση των στελεχών του που σχεδόν όλοι τους είχαν Πανεπιστημιακή μόρφωση και στην ανάληψη στρατιωτικής ευθύνης από πατριώτες αξιωματικούς που δέχτηκαν να υπηρετήσουν στον ΕΛΑΣ χωρίς να είναι ιδιαίτερα δεμένοι με τις ιδεολογικές απόψεις που κυριαρχούσαν στην πολιτική του προέκταση , δηλαδή στο ΕΑΜ και στην σημαντικότερη συνιστώσα του, το ΚΚΕ. Το παράδειγμα του Συνταγματάρχη Πετρουλάκη είναι χαρακτηριστικό(3)
Οι επιτυχίες του 54ου Συντάγματος οφείλονταν βέβαια σε όλους. Οφείλεται και στην μεγάλη προλεταριακή δεξαμενή του Βολιώτικου ΕΑΜ το οποίο είχε καταφέρει να οργανώσει δεκάδες χιλιάδες πατριώτες.
Σωστά γράφει η Κολιού. «Στον Βόλο δεν υπήρχε απλά το ΕΑΜ , υπήρχε το πανΕΑΜ «. Δεν πρέπει βέβαια να ξεχνάμε την καθοριστική συμβολή του χαρισματικού Γραμματέα του ΕΑΜ Θεσσαλίας Κώστα Καραγιώργη. Δεν έγινε τυχαία θρύλος σε όλη την περιοχή.
Σε σημειώσεις του προς τον Νίκο Στουρνάρα και στη Νίτσα Κολιού, ο Πηλιορείτης λέει πολλά και πάντα καλά λόγια για όλους τους συναγωνιστές τους . Δεν σκέφτηκε ποτέ να προτάξει τις πικρίες του για τις άδικες κατηγορίες που του απέδωσαν αργότερα υπόγεια λίγοι πρώην συντροφοί του .
Υπάρχει μία μειοψηφική άποψη ότι δεν υπάκουσε στις εντολές του γραμματέα του τοπικού ΚΚΕ Αδάμ Μουζενίδη για να κτυπήσει τα Αγγλικά καράβια που βρίσκονταν στον Βόλο στην διάρκεια των Δεκεμβριανών .
Κατά τη γνώμη μας έπραξε άριστα .
Α) Θα την πλήρωναν οι άμαχοι του Βόλου με βομβαρδισμό από τα Αγγλικά κανόνια .Ας μη ξεχνάμε το μακελειό των εργατικών συνοικιών της Αθήνας και του Πειραιά από τα καράβια και αεροπλάνα του Τσώρτσιλ . Ποιος θα χρεώνονταν τότε τις συνέπειες;
Β) Αν δόθηκε τέτοια εντολή από το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ ήταν παράτυπη, αφού με διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ από το 1943 43/4-8-43, διαταγές τα συντάγματα δέχονταν ΜΟΝΟ από την μεραρχία τους . Τέτοια διαταγή δεν δόθηκε ποτέ από την 16η και τον Μέραρχο Κατσαρό .
Ο Πηλιορείτης διαγράφηκε από το τοπικό ΚΚΕ και έφυγε στην Αθήνα αλλά δεν τον φυγάδεψαν οι Άγγλοι όπως άδικα διαδόθηκε αργότερα .
Η δικαιολογημένη πικρία των εκατοντάδων αγωνιστών της περιοχής που στάλθηκαν τους επόμενους μήνες στα ξερονήσια δεν δικαιολογεί τέτοιες ανυπόστατες κατηγορίες. Ο Πηλιορείτης αιτιολογεί την αναχωρησή του από τον Βόλο και στην συνέχεια στην Αμερική ως εξής.
«ή έπρεπε να παρουσιαστώ και να φυλακιστώ ή να βγω στο βουνό , ή να φύγω στο εξωτερικό. Προτίμησα το τελευταίο »
Ο Καπετάνιος της 16ης και από τον Σεπτέμβριο της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Θεόδωρος Καλλίνος ( Αμάρμπεης), σε βιντεοσκοπημένη συνέντευξη στον ερευνητή Χαράλαμπο Αλεξάνδρου, βεβαιώνει ότι ο Πηλιορείτης μετά την Βάρκιζα συμμετείχε στην οργάνωση Μεταξουργείου του ΕΑΜ . Αναφέρει δε ότι στην ίδια οργάνωση συμμετείχε και ο Μανώλης Γλέζος .
Στον Κερασιώτη λογοτέχνη και ερευνητή Ηλία Λεφούση , ο Πηλιορείτης εκμυστηρεύτηκε ότι έφυγε παράνομα το 1947 με Αμερικάνικο εμπορικό πλοίο από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης .
Υπενθυμίζουμε ότι ο Καπετάνιος είχε και την Αμερικάνικη υπηκοότητα από την πρώτη περίοδο της ζωής του .
Συμπερασματικά πιστεύουμε ότι ο Πηλιορείτης έπεσε θύμα της εσωκομματικής διαμάχης που ξέσπασε στο ΚΚΕ μετά την τραγική ήττα στον εμφύλιο και τα επακόλουθα αυτής . Μελετώντας τις ταλαιπωρίες του Καραγιώργη και τις επαίσχυντες κατηγορίες σε βάρος του, βλέπουμε ότι ο Πηλιορείτης βρέθηκε στις ίδιες μυλόπετρες της πρακτορολογίας που ταλαιπωρούσε για πολλά χρόνια τους κόλπους αυτού του κόμματος. Ο χαρισματικός Καραγιώργης πραγματικά εμπιστεύθηκε νέους ανθρώπους οι οποίοι τελικά τον δικαίωσαν .Ένας τέτοιος ήταν και ο Πηλιορείτης.
Τον Καραγιώργη τον εξόντωσαν ηθικά στην Ρουμανία με την κατηγορία ότι ήταν άνθρωπος των Άγγλων και των Αμερικάνων . Τον κατηγόρησαν ότι ευνόησε την εξέλιξη ατόμων δήθεν Αγγλόφιλων .
Ήταν οι εποχές που γεννούσαν εύκολα ήρωες και πανεύκολα θύματα . Ακριβώς όπως γίνεται σε όλες τις ίδιες καταστάσεις ανεξάρτητα εποχής και περιοχής . Τρανό παράδειγμα η άδικη κατηγορία για προδοσία προς τον Οδυσσέα Ανδρούτσο που τον σκότωσαν οι συμπολεμιστές του στην Ακρόπολη .
Από τις εκατοντάδες συνεντεύξεις που πήρε η Κολιού δεν βρέθηκε ούτε ένας αγωνιστής να πει κακή κουβέντα για τον Καπετάνιο του , ούτε ένας .Λάθη προφανώς έκανε αλλά δεν πρόδωσε ποτέ τα ιδανικά του ΕΛΑΣ και του ΕΑΜ.
Στην Ελλάδα μετά την πτώση της χούντας έρχονταν συχνά και επισκέπτονταν τον Βόλο για να συναντήσει παλιούς συναγωνιστές του . Ιδιαίτερες σχέσεις κράτησε με τον κουμπάρο του Πανταζή Ρηγόπουλο, τον Άγγελο Οικονομίδη( Καπετάνιο του 2ου Τάγματος) τον Νίκο Στουρνάρα,και τον οπλουργό Κώστα Αλεξάνδρου(3)
Ο Πηλιορείτης δεν εξαργύρωσε τους αγώνες του με τιμές και συντάξεις από το κράτος . Δεν ζήτησε ποτέ κάτι, γιατί όπως γράφει και ο Μανώλης Γλέζος « η προσφορά προς την πατρίδα δεν αποτελεί κατάθεση σε τράπεζα για να ζητάμε τόκους»
Με πρόταση του Δημάρχου Δημ. Πιτσιώρη και απόφαση (353/1995) του Δημοτικού Συμβουλίου Βόλου, η πόλη τον τίμησε σε ειδική τελετή στο κατάμεστο κλειστό θέατρο.
Στο όνομα του Πηλιορείτη η πόλη τίμησε όλους τους αγωνιστές που συμμετείχαν στον αγώνα για την Ελευθερία και την Κοινωνική Δικαιοσύνη.
Πέθανε το 1997 στην Αμερική και η κόρη του JOAN έφερε την τέφρα του και την σκόρπισε στο αγαπημένο του Πήλιο όπως ήταν η επιθυμία του .
Σελίδες ολόκληρες θα μπορούσαμε να γράψουμε για τον αγνό Καπετάνιο. Το άξιζε.
.
Ιδιαίτερες ευχαριστίες στην Μαρία , στον Γιάννη , και στον Μπάμπη Αλεξάνδρου.
Πηγές: Νίτσα Κολιού , Νίκος Σουρνάρας, Γρηγόρης Ρέντης, Χαράλαμπος Αλεξάνδρου, Χαράλαμπος Σουβλής, Θεόδωρος Μαρσέλος, Δημήτρης Μπαλής, Λάζαρος Αρσενίου , Στέφανος Σαράφης, Γρ. Φαράκος, Μανώλης Γλέζος, Μαρία Καραγιώργη , Χρήστος Βραχνιάρης, Απόστολος Στρογγύλης, Βαρδής Βαρδινογιάννης, -Γιώργος Ζαχαρόπουλος, Γιώργος Παπαδόπουλος.
Με το Στρ. Διοικητή Κώστα Μαλιαρό
Άνω Κερασιά στα παλιά λημέρια . Ο Πηλιορείτης πρώτος αριστερά. Δίπλα του ο Κώστας Αλεξάνδρου. Στην μέση ο Πανταζής Ρηγόπουλος, η γυναίκα του. Καθιστή η γυναίκα του Πηλιορείτη και γονατιστός ο Νίκος Στουρνάρας. 1985
