ΛΕΓΕΩΝΑΡΙΟΙ ΒΛΑΧΟΙ

ΛΕΓΕΩΝΑΡΙΟΙ ΒΛΑΧΟΙ

  · 23 Μαΐου  ·

Τα παιδιά της Λύκαινας. (1)

 

Κείμενο: Απόστολος Κ. Αποστολάκης

Σε αναρτήσεις μας  στην σειρά ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ για τον Μιχάλη Παπαδάμο, τον Τάκη Οικονομάκη και  Κώστα Αλεξάνδρου,(2)θίξαμε ακροθιγώς το θέμα της Βλάχων Λεγεωνάριων κατά την διάρκεια της Ιταλικής κατοχής . Δεν είναι στην προθεσή μας να ασχοληθούμε εκτενώς στο τεράστιο θέμα της ιστορίας των Βλάχων της Ελλάδας ή Αρμάνων ή Αρομούνων όπως είναι η σωστότερη ονομασία τους . Για να κατανοήσουν όμως οι αναγνώστες το θέμα , πρέπει να κάνουμε μία σύντομη αναδρομή στην γέννηση του Βλαχικού  ή  Κουτσοβλαχικού προβλήματος.

Με το ξύπνημα Βαλκανικού εθνικισμού και την ίδρυση του Ρουμανικού κράτους το 1859 η Ρουμανία προσπάθησε να προσεταιρισθεί όλους τους Βλαχόφωνους κάτοικους της κάτω Βαλκανικής . Ως επιχείρημα είχε την μεγάλη ομοιότητα της γλώσσας τους με την Ρουμανική .Πράγματι οι δύο γλώσσες έχουν μεγάλες ομοιότητες αφού έχουν κοινή καταγωγή τα Λατινικά .  Κατάφερε πριν ακόμα  ελευθερωθεί η περιοχή της Ελληνικής Μακεδονίας , της Ηπείρου , της Αλβανίας και της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας , να δημιουργήσει σχολεία κυρίως με εξαγορά Οθωμανών παραγόντων και διαφθορά συνειδήσεων ντόπιων Βλάχων .

 Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες του δέκατου ένατου αιώνα εξαγορασμένοι Βλάχοι πρωτοστάτησαν στην όλη προσπάθεια των Ρουμάνων με πρωτεργάτες τον μοναχό από την Αβδέλα Αβέρκιο, τον Γεώργιο  Καραγιάννη καθηγητή ιστορίας στην Ρουμανία  και τον δάσκαλο  Απόστολο Μαργαρίτη. ΤΟ 1899 λειτουργούσαν δεκάδες τέτοια σχολεία στα Γιάννενα , Γρεβενά, Βωβούσα , Μοναστήρι ( σημερινό BITOLA), Μέτσοβο , Βέροια και αλλού. Το 1877 με απόφαση της Ρουμανίας  επιθεωρητής  για τα αντίστοιχα σχολεία της κάτω Βαλκανικής ορίστηκε  ο Μαργαρίτης. Το 1905 με διάταγμα ( ιραδέ) του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ η Ρουμανία αναγνωρίστηκε προστάτιδα χώρα όλων των Βλαχόφωνων της Βαλκανικής .

 Οι Ελληνικές κυβερνήσεις αντέδρασαν αλλά χωρίς συνέχεια .Οι γεωπολιτικές εξελίξεις των Βαλκανικών πολέμων  έδωσαν ακόμα περισσότερα δικαιώματα στους Ρουμάνους, αφού το 1913 ο Βενιζέλος προκειμένου να συμμαχήσει  η Ρουμανία  μαζί μας  ενάντια στην Βουλγαρία, έδωσε και επίσημα την Ελληνική συγκατάθεση για ίδρυση Ρουμανικών σχολείων σε μελλοντικές Ελληνικές περιοχές. Διαβάζουμε από την ¨διευκόλυνση¨ του Βενιζέλου προς τους Ρουμάνους.

   «…Να παράσχη αυτονομίαν εις τας σχολάς και εκκλησίας των Κουτσοβλάχων (Αρωμούνων) τας ευρισκομένας εις τας μελλούσας ελληνικάς κτήσεις και να επιτρέψη την σύστασιν επισκοπής δια τους Κουτσοβλάχους τούτους, της ρουμανικής κυβερνήσεως δυναμένης να επιχορηγή, υπό την επίβλεψιν της ελληνικής κυβερνήσεως, τα ειρημένα ενεστώτα και μέλλοντα θρησκευτικά και εκπαιδευτικά καθιδρύματα.

Οι δεσμεύσεις αυτές επικυρώθηκαν με την  συνθήκη του Βουκουρεστίου .

Το 1917 και ενώ η Ήπειρος και η Μακεδονία είχαν ελευθερωθεί, οι Ιταλοί συμμαχοί μας τότε στην ΑΤΑΝΤ, είχαν εισχωρήσει μέσα σε Ελληνικά εδάφη διεκδικώντας και αυτοί εδαφικά κέρδη . Βρήκαν την ευκαιρία τότε 13 Πρόεδροι Βλαχόφωνων  χωριών, Μέτσοβο, Σαμαρίνα ,Περιβόλι, Αβδέλα, Σμήξη  και άλλων,  να υπογράψουν κείμενο προς τον Πρωθυπουργό της Ρουμανίας αναγνωρίζοντας ουσιαστικά την Ρουμανία ως μητέρα πατρίδα.

 Αποσπάσματα από το κείμενο:

 Προς την αυτού εξοχότητα, τον κ. ΙΟΝ J. BRATIANO, Πρωθυπουργό της Ρουμανίας… ..Με την ισχύ του νικηφόρου στρατού της μητέρας Ιταλίας έσπασαν οι αλυσίδες που μας κρατούσαν κάτω από τον ζυγό των ξένων. Ο Ρωμαϊκός αετός πέταξε και πάλι στα βουνά μας, ενώνοντας κάτω από τα πατρικά φτερά του τα διάσπαρτα παιδιά του. …….. ευχόμαστε η παντοδύναμη φωνή Σας να υψωθεί ώστε οι συμμαχικές δυνάμεις να μας εγγυηθούν, με συγκεκριμένες δεσμεύσεις, την ελευθερία και την ευημερία στο μέλλον ανάμεσα στα νέα λατινικά έθνη, ενάντια στις αδικαιολόγητες απειλές από τους εχθρούς μας που θέλουν εκ νέου να μας αλυσοδέσουν διαγράφοντας το ρουμάνικο όνομα από αυτά τα βουνά, που μας άφησαν πολύτιμη κληρονομιά οι πρόγονοί μας»!!!

Δεν ξέρουμε σε τι ποσοστό είχαν την συγκατάθεση των συγχωριανών τους,  αλλά η ουσία είναι ότι στις δεκαετίες είκοσι και τριάντα η Ρουμανική προπαγάνδα δρούσε  ανενόχλητα μέσα στα δεκάδες Ρουμανικά πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια σχολεία.

 Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι λειτούργησαν 35 τέτοια σχολεία στην Θεσσαλονίκη , Γιάννενα , Γρεβενά . Βέροια  ,φωτο 2 και σε πολλά κεφαλοχώρια .Τα σχολεία αυτά  ήταν άψογα οργανωμένα με δωρεάν φοίτηση ,ένδυση , φαγητό και ύπνο όπου λειτουργούσαν και σαν οικοτροφεία στις μεγάλες πόλεις. Όσοι απόφοιτοι των Γυμνασίων ήθελαν, έπαιρναν υποτροφία για σπουδές σε Πανεπιστήμια της Ρουμανίας. Ότι ακριβώς χρειάζεται μία αποτελεσματική προπαγάνδα.  

  Μόνο λίγες  εβδομάδες πριν την Ιταλική επίθεση το καθεστώς Μεταξά συνειδητοποίησε την διείσδυση πρακτόρων μέσα στους Βλάχικους κύκλους και προχώρησε  σε συλλήψεις και εκτοπισμό τους σε Χίο και Κόρινθο . Πολλές όμως από αυτές τις συλλήψεις ήταν άδικες. 

Τα  1941 οι Ιταλοί  βρήκαν καλλιεργημένο έδαφος . Η συντριπτική πλειοψηφία την Βλαχόφωνων ζούσε σε Ιταλοκρατούμενες περιοχές . Έτσι ιδρύθηκε η Λεγεώνα των Βλάχων από τον Αλκιβιάδη Διαμάντη ο οποίος με την βοήθεια των Ιταλών προσπάθησε να στρατολογήσει Βλάχους στον μεγαλοϊδεατισμό του .Το έμβλημα της οργάνωσης ήταν δανεισμένο από τον Ρωμαϊκό μύθο με την λύκαινα να βυζαίνει μαζί με τα λυκάκια της και τους  ΡΩΜΟ και ΡΩΜΗΛΟ. Φωτο1. Υποστήριζε ότι οι Βλάχοι είναι απόγονοι της 5^ης Ρωμαϊκής λεγεώνας.

Ο Διαμάντης ο οποίος είχε και Ρουμανική υπηκοότητα και  είχε  πρωτοστατήσει το 1917 στην κίνηση των προέδρων ,αυτοανακηρύχτηκε αρχηγός του Πριγκιπάτου της Πίνδου με έδρα την Λάρισα .Με την βοήθεια των Ιταλών κατόρθωσε να διορίσει  Βλάχους Νομάρχες στην Λάρισα και Τρίκαλα  αλλά και σε πολλά χωριά  δικούς του προέδρους .  Εξέδιδε αποφάσεις για εμπορικές πράξεις και διεκδικούσε την εκδίκαση δικών τους υποθέσεων από δικαστικό σώμα Βλάχων ..Η μεγαλύτερη εκβιαστική προσπάθεια στράφηκε στα δικαιώματα συγκέντρωσης γάλακτος και τυροκόμισης η οποία έφερε σε δύσκολη θέση όλους τους κτηνοτρόφους της Θεσσαλίας και όχι μόνο. Όποιος αρνούνταν να παραδώσει το γάλα στους οπαδούς του Διαμάντη, αντιμετωπίζονταν με ξυλοδαρμούς ακόμα και δολοφονίες . Η δύναμη του Διαμάντη στηρίζονταν  στις  υποσχέσεις των Ιταλών για αυτονομία της περιοχής και δημιουργία Ιταλικού προτεκτοράτου .

Στην περιοχή της Μαγνησίας συνάντησε σφοδρή αντίδραση από Πατριώτες Βλάχους όπως ήταν ο Βουλευτής των Φιλελευθέρων Δημήτριος Κουντούρης , ο Γιάννης Τσούρικας και ο Μιχάλης Παπαδάμ ο οποίος ήταν ήρωας του Αλβανικού πολέμου και ένας από τους οργανωτές της ΕΑΜικής Αντίστασης στον νομό. 

Σφοδρή αντίσταση στα σχέδια του Διαμάντη υπήρξε από την πρώτη στιγμή και από πολλούς παράγοντες της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του Βόλου . Αναφέρω ενδεικτικά , τον Μητροπολίτη Ιωακείμ, τον δημοσιογράφο Τάκη Οικονομάκη με τα πύρινα άρθρα του , αξιωματικούς της Χωροφυλακής και άλλους . Παρ’ότι ο Διαμάντης (3)και ο στρατιωτικός αρχηγός της Λεγεώνας Βασίλης Ραποτίκας επεδίωκαν  συχνές επαφές , ο Βλαχόφωνος κόσμος της Μαγνησίας τους αποστρέφονταν. Διέμεναν στο ξενοδοχείο ΠΑΛΛΑΣ  και είχαν στέκι στο γαλακτοπωλείο ΚΑΡΤΑΛΗ-ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΣ.

Στον Αλμυρό η Λεγεώνα κατόρθωσε να έχει αναλογικά με τον πληθυσμό, πολλές στρατολογίες με τον περιβόητο Δημήτριο Κουρδίστα, αλλά και εκεί μετά την ίδρυση και ενδυνάμωση του ΕΛΑΣ  διαλύθηκαν .Ο Κουρδίστας σκοτώθηκε σε μάχη με τον τοπικό ΕΛΑΣ. Στην υπόλοιπη Θεσσαλία , Ηπειρο , Μακεδονία η κατάσταση ήταν ίδια .

Οι όποιες προσχωρήσεις στην Λεγεώνα αφορούσαν τυχοδιώκτες, άτομα περιθωριακά, πεινασμένα και αμόρφωτα. Οι οργανώσεις του ΕΑΜ   υπολόγιζαν τους ένοπλους λεγεωνάριους σε όλη την Θεσσαλία μέχρι  μέχρι 2500.Οι Λεγεωνάριοι στην δίκη τους στο Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων στην Λάρισα , μιλούσαν για 300 

 Στα Τρίκαλα και στην Λάρισα, Βλαχόφωνοι και άλλοι παράγοντες  αντιστάθηκαν  στον τυχοδιωκτισμό του Διαμάντη. Ορισμένοι από αυτούς όπως ο Ευάγγελος Αβέρωφ εξορίστηκαν όμηροι στην Ιταλία λόγω άρνησης προσχώρησης στην Λεγεώνα.  Τον Ιούλιο του 42 ο Διαμάντης ανακλήθηκε   στην Ρουμανία λόγω  δυσμένειας. Ο καινούριος αρχηγός Νικόλαος  Ματούσης (3) δικηγόρος από την Λάρισα, ήταν ακόμη πιο ενδοτικός στους Ιταλούς αλλά δεν μπόρεσε και αυτός να επιτύχει κάτι καλύτερο . Στην μεγαλύτερη ίσως μάχη του ΕΛΑΣ με τους Ιταλούς στην Πόρτα ( σημερινή Πύλη Τρικάλων )τον Ιούνιο του 43, οι Ιταλοί είχαν μαζί τους και ομάδες Βλάχων λεγεωνάριων. Εκεί έγινε το Βατερλό   της Βλάχικης Λεγεώνας . Άντρες του ΕΛΑΣ συνέλαβαν αργότερα στην Λάρισα τον στρατιωτικό αρχηγό Βασίλη Ραποτίκα  ο οποίος στον δρόμο για την Βερδικούσα όπου θα δικάζονταν  από Λαϊκό δικαστήριο, λιντσαρίστηκε από τους κατοίκους των χωριών που περνούσε.Οι γυναίκες είχαν ιδιαίτερο λόγο στο λυτζάρισμα για προφανείς λόγους.

 

 Από την αρχή της δράσης των Ιταλοκίνητων  λεγεωνάριων,  η  κεντρική διοίκηση του ΕΑΜ και ΕΛΑΣ που αρκετά στελέχη τους είχαν Βλάχικη καταγωγή , τους αντιμετώπισε με στάση αμείλικτη, όπως άξιζε σε προδότες. 
 Είχε συσταθεί μάλιστα επιτροπή από τους Θωμά Πάλλα, Κώστα Βασιλείου και Δημήτρη Προκόβα προκειμένου να αντιμετωπισθεί η δράση της Λεγεώνας και να σκοτώσουν σε ενέδρα τους Διαμάντη και Μουτούση γεγονός που δεν έγινε κατορθωτό .Κατόρθωσαν όμως να στείλουν προειδοποιητικό μήνυμα με την εκτέλεση του Βλάχου Λεγεωνάριου Γώγου στις 12 Μα'ί'ου 1942 στο Συκούριο Λάρισας.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι παρά την μακροχρόνια μεθοδευμένη προπαγάνδα των Ρουμάνων και μετέπειτα των Ιταλών, η αυτονομιστική κίνηση των Λεγεωνάριων Βλάχων δεν είχε επιτυχία .Εξήντα χρόνια  Ρουμάνικης διείσδυσης σε ολόκληρα χωριά και κοινωνίες,  ήταν επόμενο να παρασύρει μερικούς. Υπήρχαν οικογένειες με μέλη στην Λεγεώνα αλλά και στο ΕΑΜ- ΕΛΑΣ . Η πλειοψηφία όμως των δεκάδων χιλιάδων  Βλάχων της Ελλάδας έδειξε πατριωτική στάση . Ένας μάλιστα Βλάχος, της ηγετικής τριανδρίας του ΕΛΑΣ, ο Αντρέας Τζήμας – Σαμαρινιώτης, πρώην βουλευτής του Παλα’ι’κού μετώπου (ΚΚΕ) έγινε και τραγούδι . Το γνωστό : Με αρχηγούς   Σαμαρινιώτη τον Σαράφη και τον ΆΡΗ …. 

 

 Η τύχη των δοσίλογων Βλάχων Λεγεωνάριων ήταν αυτή των υπόλοιπων δοσιλόγων . Εντάχθηκαν στις παρακρατικές ομάδες στην περίοδο της λευκής τρομοκρατίας και αργότερα στον κρατικό μηχανισμό της δεξιάς . Ορισμένοι καταδικάστηκαν με ποινές χάδια με παρότρυνση βέβαια ισχυρών παραγόντων .

Πηγές: Φλάϊσερ Χάγκεν, Ευάγγελος Αβέρωφ,Νικολαΐδη Ελευθερία, Παυλίδης Παν, Αρσενίου Λάζαρος , Κολιού Νίτσα, Παπαγιάννης  Σταύρος . Κουκούδης Αστέριος, Ιωακείμ Δημητριάδος, Σαβανάκης Γιώργος

Σημείωση: 1) Ο τίτλος του άρθρου είναι δανεισμένος από το βιβλίο του Σταύρου Παπαγιάννη 

 

2) Αφιέρωμα στον Παπαδάμ ,Οικονομάκη και Αλεξάνδρου στα ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ του Blog

 

3) Οι Διαμάντης και Ματούσης επέστρεψαν στην Ρουμανία και όταν επικράτησε το Κομουνιστικό καθεστώς δικάστηκαν και φυλακίστηκαν . Ο Διαμάντης πέθανε το 1948 και ο Ματούσης με ενέργειες της Ελληνικής Κυβέρνησης εκδόθηκε στην Ελλάδα το 1964 και με δίκη παρωδία αθωώθηκε . Το 1976 με απόφαση του Προέδρου της  Δημοκρατίας  Κωνσταντίνου Τσάτσου του επιστράφηκαν τα πολιτικά δικαιώματα .  Ήταν μια συνέχεια του γνωστού ξεπλύματος των δοσίλογων.

 

ΥΓ Δεν είναι στην πρόθεσή μου να ξύσω πληγές, ούτε να υπαινιχτώ τίποτα σε βάρος των Βλάχων. Μακριά από μένα που έχω μάλιστα μαζί τους και δεσμούς αίματος.  Η γνώση όμως της ιστορίας  αποτρέπει επανάληψη παρόμοιων συμπεριφορών. Η αφίσα 7 και 8 μεταφρασμένη αποδεικνύει  ότι και στις μέρες μας Ρουμανικοί Εθνικιστικοί κύκλοι δεν εγκαταλείπουν την ιδέα για αναζωπύρωση του προβλήματος,

Το άρθρο αφιερώνεται στην μνήμη του Βλάχου  αντάρτη του ΕΛΑΣ από το Βελεστίνο ,  Νίκου Γιακούλα 

Ο Διάδοχος του Διαμάντη Νικόλαος Ματούσης

Πρόσφατη Ρουμάνικη αφίσα που ανακινεί το θέμα .Κάτω η μετάφραση η

           πιστή μετάφραση της προπαγανδιστικής αφίσας
                  
ΟΡΓΑΝΩΤΗΣ                               Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΕΜΑΣ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ                                ΑΠΟΣΤΟΛ   ΜΑΡΓΑΡΙΤ
ΑΔΕΛΦΟΙ               
ΓΚΟΛΕΣΚΟΥ


ΕΚΔΗΛΩΣΗ                                “"ΤΟ ΝΑ ΧΑΝΕΙΣ ΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ ΣΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΝΑ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΕΙΡΑ                           ΧΑΝΕΙΣ ΤΗΝ ΕΘΝΟΤΗΤΑ ΣΟΥ
Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΕΜΑΣ                 ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΙΛΑ ΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ
ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣTON                   ΓΟΝΙΩΝ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ ΒΑΡΒΑΡΟΣ ΑΠΟ
ΡΟΥΜΑΝΙΣΜΟ ΤΩΝ                     ΗΘΙΚΗΣ ΠΛΕΥΡΑΣ”"
ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ
                                                         ΑΠΟΣΤΟΛ  ΜΑΡΓΚΑΡΙΤ
                                                          1839 - 1903
ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ
ΤΟ ΚΛΑΜΠ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΗ                       ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΙ
                               ADINA BERCIU – DRAGHICESCU  ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ  ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ  ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ
                                           MARIAN VOICU  ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ 

                                  ΔΟΚΤΩΡ EMIL TIRCOMNICU ΕΘΝΟΛΟΓΟΣ        

                                 ΔΟΚΤΩΡ ROBERT STANCIUGEL  ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ




Ο Βλάχος αντάρτης του ΕΛΑΣ από το Περιβόλι (κάτοικος Βελεστίνου)  Νίκος Γιακούλας ,δεξιά ο Βολιώτης Βασίλης Σιγάλας