ΗΛΕΚΤΡΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
Η αλύγιστη ηρωίδα της Αντίστασης
Η πρωτοπόρα φεμινίστρια
Του Αποστόλου Κ. Αποστολάκη
Στο Πάνθεον των ηρώων , (αντρών και γυναικών) της κατοχικής περιόδου η Ηλέκτρα Αποστόλου έχει ξεχωριστή θέση . Πολλές γυναίκες έδωσαν την ζωή τους στον απελευθερωτικό αγώνα, η Λέλα Καραγιάννη , η Ηρώ Κωνσταντοπούλου, η Μαρία Δημάδη , η Ιουλία Μπίμπα , η Σταθοπούλου και άλλες, αλλά η περίπτωση της Ηλέκτρας Αποστόλου είναι ξεχωριστή.
Όχι γιατί η δική της ζωή είχε μεγαλύτερη αξία, αλλά για τον τρόπο που δολοφονήθηκε και για την διάρκεια που είχε η δράση της .Τριάντα δύο χρόνια έζησε , τα δεκαοκτώ τα αφιέρωσε σε πατριωτικά και επαναστατικά ιδανικά για μία κοινωνία καλύτερη.
Η Αποστόλου γεννήθηκε το 1912 από εύπορη οικονομικά οικογένεια και σε ηλικία 14 ετών οργανώθηκε στην νεολαία του ΚΚΕ. Φοίτησε μέχρι τα δεκαέξι της στην Γερμανική σχολή αλλά εκδιώχτηκε για τις πολιτικές της πεποιθήσεις . Παντρεύτηκε πολύ νέα τον γιατρό Γιάννη Σιδερίδη (1)και το 1932 αναδείχτηκε σε στέλεχος της ΟΚΝΕ με ευθύνη τα έντυπα της νεολαίας. Στην ανώμαλη για τις πολιτικές εξελίξεις δεκαετία του τριάντα, η Ηλέκτρα ούτε μια μέρα δεν σταμάτησε την δράση της .Πήρε μέρος στο Παγκόσμιο Αντιφασιστικό Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το 1934.
Το 1936 η Βασιλομεταξική δικτατορία την συνέλαβε και την φυλάκισε μέχρι το 1938. Αποφυλακίστηκε και μέσα από την παράνομη δράση της βρήκε χρόνο να χαρεί και άλλες πτυχές της ζωής. Επανασυνδέθηκε με τον άντρα της με τον οποίον ήταν σε διάσταση και έμεινε έγκυος αλλά το 1939 την συνέλαβαν ξανά λίγες εβδομάδες πριν γεννήσει . Μετά τη γέννηση της κόρης της εξορίστηκε στην Ανάφη. Το 1942 οι Ιταλοί την μετέφεραν στην Αθήνα και κατόρθωσε να δραπετεύσει από το τμήμα μεταγωγών .
Οργάνωσε την φεμινιστική οργάνωση Λεύτερη Νέα(2) η οποία δραστηριοποιήθηκε στην στρατολόγηση νέων γυναικών στην Αντίσταση αλλά και στον αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών .Την Αποστόλου δεν την απασχολούσε μόνο η απελευθέρωση, αλλά και η ανατροπή συντηρητικών στερεοτύπων .Η μακρόχρονη παράνομη δράση της την έκανε να είναι εξοικειωμένη και προετοιμασμένη για ενδεχόμενη σύλληψη της .
« Εγώ όταν πιάνομαι δεν νιώθω καμιά ανησυχία για την απολογία μου, γιατί μόλις περάσω εκείνα τα κατώφλια, βάζω στο νου μου πως δεν έχω πια μνήμη, δεν έχω αυτιά, δεν έχω γλώσσα. Δεν έχω ούτε μιας μέρας παρελθόν».
Αυτά έλεγε στις νεότερες συναγωνίστριες για να τις ατσαλώσει στο καμίνι του αγώνα.
Η Αποστόλου συνελήφθηκε από την ειδική Ασφάλεια Αθηνών τον Ιούλιο του 44 και βασανίστηκε φρικτά μέχρι θανάτου . Δεν λύγισε δεν πρόδωσε.Ήταν προετοιμασμένη........
Την ρωτούσαν και απαντούσε
Από πού είσαι;- Από την Ελλάδα!
Πού κατοικείς;- Στην Ελλάδα!
Πώς σε λένε;- Ελληνίδα!
Ποιοι είναι οι συνεργάτες σου;- Όλοι οι Έλληνες!
Η στιχομυθία έχει καταγραφεί από τις συναγωνιστριές της ως μελλοντική ανάκριση και δε είναι φανταστική αφήγηση.
Το άψυχο βασανισμένο σώμα της παραδόθηκε για ενταφιασμό αλλά κάποιοι συνεργαζόμενοι τότε με το ΕΑΜ το μετέφεραν στον Σταθμό Α βοηθειών . Έχει ιδιαίτερη σημασία η ιατροδικαστική εξέταση που έγινε στο σώμα της Ηλέκτρας το πόρισμα της οποίας κατατέθηκε αργότερα στην δίκη των βασανιστών της.
« Ο κάτωθι υπογεγραμμένος ιατροδικαστής Πέτρος Τζαφέρης, μεταβάς σήμερον την 26ην Ιουλίου 1944 εις το ενταύθα νεκροτομείον, ενήργησα λεπτομερή αυτοψίαν και νεκροψίαν επί του πτώματος αγνώστου γυναικός ετών 39 περίπου.
Πληροφορίαι: Μετεφέρθη διά του υπ’ αριθμ. 375 εγγράφου του Σταθμού Α` Βοηθειών, παραληφθείσα εκ του ξενοδοχείου “Κρυστάλ”.
Νεκροψία: Το τριχωτόν της κεφαλής έχει αποκοπή ατέχνως και ανωμάλως διά μαχαιριδίου. Κατά το πρόσθιον τμήμα της κόμης παρατηρείται φρύξις των τριχών. Από της ρινός και του στόματος φαίνεται έρευσεν αίμα. Από της μιας μασχάλης προς την ετέραν διά του στήθους και συνεχιζόμενα όπισθεν του κορμού υπάρχουσι δύο παράλληλα αποτυπώματα, δίδοντα την εντύπωσιν ότι παρήχθησαν εκ της πιέσεως χοντρού σχοινίου. Φαίνεται ότι το σώμα της θανούσης απαιωρήθη εν ζωή διά των μασχαλών. Κατά τους καρπούς των χειρών παρατηρούνται εντυπώματα εκ σχοινίου….»
Γράφει και πολλά άλλα φρικτά ο ιατροδικαστής τα οποία για την οικονομία των χώρου δεν είναι εύκολο να τα παραθέσουμε .Την Αποστόλου δεν την δολοφόνησαν οι Γερμανοί αλλά Έλληνες με κτηνώδη Γερμανικά ένστικτα. Συγκεκριμένα ο Υποστράτηγος Αλέξανδρος Λάμπου , και οι Ανθυπασπιστές Ευσέβιος Παρθενίου και Μηνάς Καθρέπτης.
Οι βασανιστές δικάστηκαν από το ειδικό δικαστήριο δοσιλόγων το 1945 με πολυετή φυλάκιση αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι το 1947.
Η ειδική μεταχείριση που επιφύλαξαν στην Ηλέκτρα οι δοσίλογοι βασανιστές της Αστυνομίας ήταν και για τον λόγο ότι υπήρξε αδελφή του στελέχους του ΕΑΜ Λευτέρη Αποστόλου ο οποίος ήταν ένας από τους τέσσερις που υπέγραψαν την ιδρυτική πράξη της οργάνωσης εκ μέρους του ΚΚΕ.(3)
Την Ηλέκτρα Αποστόλου την τίμησαν με το έργο τους πολλοί συγγραφείς και ποιητές μεταξύ των οποίων ο Ρίτσος , η Διδώ Σωτηρίου ,η Παπαδάκη , η Μέλπω Αξιώτη ,ο Ασημάκης Πανσέληνος, ο Κώστας Μπίρκας και άλλοι .
Ο Δήμος Νέου Ηρακλείου την τίμησε με επιβλητικό μνημείο. Ο Δήμος Αθηναίων επί δημαρχίας Νικήτα Κακλαμάνη αρνήθηκε να δώσει το όνομά της στην οδό Ελπίδος όπου ήταν το Ξενοδοχείο ΚΡΥΣΤΑΛ, έδρα της Ειδικής Ασφάλειας Αθηνών και τόπος μαρτυρίου της .
Σημειώσεις :
1) Ο Γιάννης Σιδερίδης αν και έκανε δήλωση μετανοίας το 1936, το Μεταξικό καθεστώς τον συνέλαβε ξανά το 1939 και τον παρέδωσε στους Γερμανούς μαζί με άλλους πολιτικούς κρατούμενους της Ακροναυπλίας. Πέθανε στην φυλακή του Αγρινίου από τις κακουχίες το 1943.
2) Το 1943 η οργάνωση ενσωματώθηκε στην ΕΠΟΝ .
3) Οι άλλοι τρεις που υπέγραψαν για την ίδρυση του ΕΑΜ ήταν,
Για το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας ο Χρήστος Χωμενίδης
Για την Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας ο Ηλίας Τσιριμώκος
Για το Αγροτικό Κόμμα ο Απόστολος Βογιατζής
4) Η κόρη της Ηλέκτρας Αγνή, το 1948 με την βοήθεια ενός Αστυνομικού φυγαδεύτηκε στην Κέρκυρα και από εκεί στην Αλβανία , Ρουμανία , Σοβιετική Ένωση όπου ζει μέχρι σήμερα
Με την κόρη της Αγνή και άλλος συνεξόριστους στην Ανάφη
Το μνημείο στο Νέο Ηράκλειο
Το σπίτι που μεγάλωσε στο Νέο Ηράκλειο
Η αλύγιστη ηρωίδα της Αντίστασης
Η πρωτοπόρα φεμινίστρια
Του Αποστόλου Κ. Αποστολάκη
Στο Πάνθεον των ηρώων , (αντρών και γυναικών) της κατοχικής περιόδου η Ηλέκτρα Αποστόλου έχει ξεχωριστή θέση . Πολλές γυναίκες έδωσαν την ζωή τους στον απελευθερωτικό αγώνα, η Λέλα Καραγιάννη , η Ηρώ Κωνσταντοπούλου, η Μαρία Δημάδη , η Ιουλία Μπίμπα , η Σταθοπούλου και άλλες, αλλά η περίπτωση της Ηλέκτρας Αποστόλου είναι ξεχωριστή.
Όχι γιατί η δική της ζωή είχε μεγαλύτερη αξία, αλλά για τον τρόπο που δολοφονήθηκε και για την διάρκεια που είχε η δράση της .Τριάντα δύο χρόνια έζησε , τα δεκαοκτώ τα αφιέρωσε σε πατριωτικά και επαναστατικά ιδανικά για μία κοινωνία καλύτερη.
Η Αποστόλου γεννήθηκε το 1912 από εύπορη οικονομικά οικογένεια και σε ηλικία 14 ετών οργανώθηκε στην νεολαία του ΚΚΕ. Φοίτησε μέχρι τα δεκαέξι της στην Γερμανική σχολή αλλά εκδιώχτηκε για τις πολιτικές της πεποιθήσεις . Παντρεύτηκε πολύ νέα τον γιατρό Γιάννη Σιδερίδη (1)και το 1932 αναδείχτηκε σε στέλεχος της ΟΚΝΕ με ευθύνη τα έντυπα της νεολαίας. Στην ανώμαλη για τις πολιτικές εξελίξεις δεκαετία του τριάντα, η Ηλέκτρα ούτε μια μέρα δεν σταμάτησε την δράση της .Πήρε μέρος στο Παγκόσμιο Αντιφασιστικό Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το 1934.
Το 1936 η Βασιλομεταξική δικτατορία την συνέλαβε και την φυλάκισε μέχρι το 1938. Αποφυλακίστηκε και μέσα από την παράνομη δράση της βρήκε χρόνο να χαρεί και άλλες πτυχές της ζωής. Επανασυνδέθηκε με τον άντρα της με τον οποίον ήταν σε διάσταση και έμεινε έγκυος αλλά το 1939 την συνέλαβαν ξανά λίγες εβδομάδες πριν γεννήσει . Μετά τη γέννηση της κόρης της εξορίστηκε στην Ανάφη. Το 1942 οι Ιταλοί την μετέφεραν στην Αθήνα και κατόρθωσε να δραπετεύσει από το τμήμα μεταγωγών .
Οργάνωσε την φεμινιστική οργάνωση Λεύτερη Νέα(2) η οποία δραστηριοποιήθηκε στην στρατολόγηση νέων γυναικών στην Αντίσταση αλλά και στον αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών .Την Αποστόλου δεν την απασχολούσε μόνο η απελευθέρωση, αλλά και η ανατροπή συντηρητικών στερεοτύπων .Η μακρόχρονη παράνομη δράση της την έκανε να είναι εξοικειωμένη και προετοιμασμένη για ενδεχόμενη σύλληψη της .
« Εγώ όταν πιάνομαι δεν νιώθω καμιά ανησυχία για την απολογία μου, γιατί μόλις περάσω εκείνα τα κατώφλια, βάζω στο νου μου πως δεν έχω πια μνήμη, δεν έχω αυτιά, δεν έχω γλώσσα. Δεν έχω ούτε μιας μέρας παρελθόν».
Αυτά έλεγε στις νεότερες συναγωνίστριες για να τις ατσαλώσει στο καμίνι του αγώνα.
Η Αποστόλου συνελήφθηκε από την ειδική Ασφάλεια Αθηνών τον Ιούλιο του 44 και βασανίστηκε φρικτά μέχρι θανάτου . Δεν λύγισε δεν πρόδωσε.Ήταν προετοιμασμένη........
Την ρωτούσαν και απαντούσε
Από πού είσαι;- Από την Ελλάδα!
Πού κατοικείς;- Στην Ελλάδα!
Πώς σε λένε;- Ελληνίδα!
Ποιοι είναι οι συνεργάτες σου;- Όλοι οι Έλληνες!
Η στιχομυθία έχει καταγραφεί από τις συναγωνιστριές της ως μελλοντική ανάκριση και δε είναι φανταστική αφήγηση.
Το άψυχο βασανισμένο σώμα της παραδόθηκε για ενταφιασμό αλλά κάποιοι συνεργαζόμενοι τότε με το ΕΑΜ το μετέφεραν στον Σταθμό Α βοηθειών . Έχει ιδιαίτερη σημασία η ιατροδικαστική εξέταση που έγινε στο σώμα της Ηλέκτρας το πόρισμα της οποίας κατατέθηκε αργότερα στην δίκη των βασανιστών της.
« Ο κάτωθι υπογεγραμμένος ιατροδικαστής Πέτρος Τζαφέρης, μεταβάς σήμερον την 26ην Ιουλίου 1944 εις το ενταύθα νεκροτομείον, ενήργησα λεπτομερή αυτοψίαν και νεκροψίαν επί του πτώματος αγνώστου γυναικός ετών 39 περίπου.
Πληροφορίαι: Μετεφέρθη διά του υπ’ αριθμ. 375 εγγράφου του Σταθμού Α` Βοηθειών, παραληφθείσα εκ του ξενοδοχείου “Κρυστάλ”.
Νεκροψία: Το τριχωτόν της κεφαλής έχει αποκοπή ατέχνως και ανωμάλως διά μαχαιριδίου. Κατά το πρόσθιον τμήμα της κόμης παρατηρείται φρύξις των τριχών. Από της ρινός και του στόματος φαίνεται έρευσεν αίμα. Από της μιας μασχάλης προς την ετέραν διά του στήθους και συνεχιζόμενα όπισθεν του κορμού υπάρχουσι δύο παράλληλα αποτυπώματα, δίδοντα την εντύπωσιν ότι παρήχθησαν εκ της πιέσεως χοντρού σχοινίου. Φαίνεται ότι το σώμα της θανούσης απαιωρήθη εν ζωή διά των μασχαλών. Κατά τους καρπούς των χειρών παρατηρούνται εντυπώματα εκ σχοινίου….»
Γράφει και πολλά άλλα φρικτά ο ιατροδικαστής τα οποία για την οικονομία των χώρου δεν είναι εύκολο να τα παραθέσουμε .Την Αποστόλου δεν την δολοφόνησαν οι Γερμανοί αλλά Έλληνες με κτηνώδη Γερμανικά ένστικτα. Συγκεκριμένα ο Υποστράτηγος Αλέξανδρος Λάμπου , και οι Ανθυπασπιστές Ευσέβιος Παρθενίου και Μηνάς Καθρέπτης.
Οι βασανιστές δικάστηκαν από το ειδικό δικαστήριο δοσιλόγων το 1945 με πολυετή φυλάκιση αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι το 1947.
Η ειδική μεταχείριση που επιφύλαξαν στην Ηλέκτρα οι δοσίλογοι βασανιστές της Αστυνομίας ήταν και για τον λόγο ότι υπήρξε αδελφή του στελέχους του ΕΑΜ Λευτέρη Αποστόλου ο οποίος ήταν ένας από τους τέσσερις που υπέγραψαν την ιδρυτική πράξη της οργάνωσης εκ μέρους του ΚΚΕ.(3)
Την Ηλέκτρα Αποστόλου την τίμησαν με το έργο τους πολλοί συγγραφείς και ποιητές μεταξύ των οποίων ο Ρίτσος , η Διδώ Σωτηρίου ,η Παπαδάκη , η Μέλπω Αξιώτη ,ο Ασημάκης Πανσέληνος, ο Κώστας Μπίρκας και άλλοι .
Ο Δήμος Νέου Ηρακλείου την τίμησε με επιβλητικό μνημείο. Ο Δήμος Αθηναίων επί δημαρχίας Νικήτα Κακλαμάνη αρνήθηκε να δώσει το όνομά της στην οδό Ελπίδος όπου ήταν το Ξενοδοχείο ΚΡΥΣΤΑΛ, έδρα της Ειδικής Ασφάλειας Αθηνών και τόπος μαρτυρίου της .
Σημειώσεις :
1) Ο Γιάννης Σιδερίδης αν και έκανε δήλωση μετανοίας το 1936, το Μεταξικό καθεστώς τον συνέλαβε ξανά το 1939 και τον παρέδωσε στους Γερμανούς μαζί με άλλους πολιτικούς κρατούμενους της Ακροναυπλίας. Πέθανε στην φυλακή του Αγρινίου από τις κακουχίες το 1943.
2) Το 1943 η οργάνωση ενσωματώθηκε στην ΕΠΟΝ .
3) Οι άλλοι τρεις που υπέγραψαν για την ίδρυση του ΕΑΜ ήταν,
Για το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας ο Χρήστος Χωμενίδης
Για την Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας ο Ηλίας Τσιριμώκος
Για το Αγροτικό Κόμμα ο Απόστολος Βογιατζής
4) Η κόρη της Ηλέκτρας Αγνή, το 1948 με την βοήθεια ενός Αστυνομικού φυγαδεύτηκε στην Κέρκυρα και από εκεί στην Αλβανία , Ρουμανία , Σοβιετική Ένωση όπου ζει μέχρι σήμερα
Το σπίτι που μεγάλωσε στο Νέο Ηράκλειο
