ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ
Ο μεγάλος διανοητής
Κείμενο : Απόστολος Κ. Αποστολάκης
Πέρασαν 78 χρόνια (30-12-43)από την ημέρα που οι παράνομες εφημερίδες του ΕΑΜ και ο επίσης παράνομος Ριζοσπάστης, ανήγγειλαν τον θάνατο του Δημήτρη Γληνού .
Ο Γληνός που ήταν μέλος του πολιτικού γραφείου του ΚΚΕ και εξέχον στέλεχος του ΕΑΜ, δεν ήταν γνωστός μόνο σαν πολιτικός και εμπνευστής της μπροσούρας που κυκλοφορούσε σε εκατοντάδες αντίτυπα με τον τίτλο :ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΘΕΛΕΙ ΤΟ ΕΑΜ .
Από τα νεανικά του χρόνια είχε προσφέρει τεράστιο επιστημονικό έργο στον τομέα της εκπαίδευσης .
Πρωταγωνίστησε στην προσπάθεια της Γλωσσοεκπαιδευτικής μεταρρύθμισης από τα νεανικά του χρόνια όταν σαν φοιτητής ασπάστηκε τον δημοτικισμό σε μια εποχή που αυτό στα Πανεπιστήμια θεωρούνταν ιεροσυλία . Είχε γεννηθεί στην Σμύρνη το 1982 και αφού τελείωσε με άριστα Ευαγγελική Σχολή το 1899 ήρθε στην Αθήνα για να σπουδάσει στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1904 έγινε μέλος του συλλόγου «Έθνος και Γλώσσα». Το 1905 πήρε το διδακτορικό δίπλωμά του με άριστα και επέστρεψε σαν διευθυντής στην Αναξαγόρειο Σχολή στα Βουρλά της Μικράς Ασίας, και στη συνέχεια στο Ελληνογερμανικό Λύκειο της Σμύρνης.
Αποχώρησε από τα παιδαγωγικά του καθήκοντα στην Σμύρνη το 1908 για να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ιένα και στη Λειψία της Γερμανίας παρακολουθώντας μαθήματα φιλοσοφίας, παιδαγωγικής και πειραματικής ψυχολογίας.
Η γνωριμία του με τον Γεώργιο Σκληρό, από τον οποίο επηρεάστηκε από την θεωρία του μαρξισμού και των σοσιαλιστικών αντιλήψεων, τον οδήγησε στο να βλέπει την εκπαίδευση με διαφορετική ματιά . Με άλλους δημοτικιστές συμμετείχε στην ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου (1910),αναλαμβάνοντας παράλληλα την επιμέλεια της έκδοσης του Δελτίου του Εκπαιδευτικού Ομίλου στο οποίο και αρθρογραφούσε και ο ίδιος
Το 1911 διορίστηκε αρχικά δάσκαλος στο γυμνάσιο της Πλάκας και στη συνέχεια καθηγητής στο Αρσάκειο Λύκειο Αθηνών. To 1912 διορίστηκε διευθυντής του Διδασκαλείου Μέσης Εκπαιδεύσεως.και υπήρξε ο βασικός υπεύθυνος και σχεδιαστής της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1913 στην Κυβέρνηση του Ε. Βενιζέλου. Τα εισηγούμενα όμως νομοσχέδια στον υπουργό Τσιριμώκο, τελικά δεν ψηφίστηκαν.
Συνεργαζόμενος με τους Μανόλη Τριανταφυλλίδη και Αλέξανδρο Δελμούζο συμμετείχε στην Εκπαιδευτική Επιτροπή που συγκρότησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. για την εξέταση της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης
Μετά την παραίτηση του Βενιζέλου το 1915, απολύθηκε από τη θέση του και οδηγήθηκε στη φυλακή για εξύβριση του Βασιλιά Κωνσταντίνου. Τον Ιανουάριο του 1917 ανέλαβε σύμβουλος και γενικός γραμματέας στο Υπουργείο Παιδείας της Προσωρινής Κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης (1).Τότε ξεκίνησε η εφαρμογή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης με την εισαγωγή της δημοτικής στη πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Έγινε έτσι ο πρωτεργάτης της λεγόμενης «γλωσσοεκπαιδευτικής μεταρρύθμισης». Μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του Νοεμβρίου 1920 παραιτήθηκε από την θέση.
Μετά την μικρασιατική καταστροφή επανήλθε στο υπουργείο, αλλά η δικτατορία του Θεόδωρου Πάγκαλου τον απέλυσε τον Ιανουάριο του 1926..
Ο Γληνός άρχισε να εκδηλώνεται ανοιχτά υπέρ των σοσιαλιστικών ιδεών το 1927, όταν στον εκπαιδευτικό όμιλο συγκρούστηκαν δύο ομάδες η σοσιαλιστική με επικεφαλής τον ίδιο και η ομάδα των Δελμούζου – Τριανταφυλλίδη οι οποίοι δεν ενστερνίζονταν τους κοινωνικούς προβληματισμούς του. Από τη σύγκρουση ακολούθησε διάσπαση και ο εκπαιδευτικός όμιλος προσανατολίστηκε οριστικά προς το σοσιαλισμό. Την ίδια περίοδο ο Γληνός διεύθυνε τα Περιοδικά «Αναγέννηση» (1926-1928) και «Νέος Δρόμος» (1928-1929).Συνεργάστηκε στα περιοδικά , με τους Καζατζάκη , Βάρναλη , Παναή Ιστράτη, Ρόζα Ιμβριώτη ,Σωμερίτη και πολλούς άλλους προοδευτικούς διανοητές.
Το 1934 ταξίδεψε μαζί με τον φίλο του Κώστα Βάρναλη στη Σοβιετική Ένωση, και στην επιστροφή του δημοσίευσε τις εντυπώσεις του σε συνέχειες στην εφημερίδα Νέος Κόσμος. Αυτός ήταν ο λόγος για να εξοριστεί ο 1935 στον Άη Στράτη από τη δικτατορία του Γεωργίου Κονδύλη.
Στις εκλογές του 1936 ο Δ. Γληνός εκλέχτηκε βουλευτής με το Παλλαϊκό Μέτωπο (ΚΚΕ) και μ' αυτή του την ιδιότητα ανέπτυξε πλούσια δραστηριότητα για τα λαϊκά προβλήματα. Το Βασιλομεταξικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου τον εξόρισε στην Ανάφη, στη συνέχεια τον έκλεισε στην Ακροναυπλία (1936-1938) Στην συνέχεια τον ξαναεξόρισε στη Σαντορίνη από όπου λόγω της κλονισμένης υγείας του ελευθερώθηκε με περιοριστικούς όρους.(Εγκλεισμό στο σπίτι )
Στη διάρκεια της Κατοχής, ο Γληνός πρωταγωνίστησε στις διεργασίες για την ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) και συνέταξε το ιδεολογικοπολιτικό μανιφέστο «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ». Τον Δεκέμβρη του 1942 εκλέχτηκε μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ. Στις 26 Δεκέμβρη του 1943 άφησε την τελευταία του πνοή στο χειρουργείο του φίλου του γιατρού Σμπαρούνη.
Ήθελε πριν ανέβει στο βουνό για την προετοιμασία της ΠΕΕΑ, να απαλλαχθεί από τις οδυνηρές ηπατικές κρίσεις που τον βασάνιζαν και αποφάσισε την εγχείρηση παρά τις αντίθετες συμβουλές των συντρόφων του που διαισθάνονταν την επικινδυνότητα της επέμβασης .
Υπάρχουν μαρτυρίες που λένε ότι αν ζούσε ο Γληνός θα αναλάμβανε αυτός πρόεδρος της ΠΕΕΑ και όχι ο σοσιαλδημοκράτης συνταγματολόγος Σβώλος (2). Ίσως και να γίνονταν έτσι αν και ο Σβώλος προσέδωσε μία ευρύτητα στην απήχηση της κυβέρνησης του Βουνού .
Σίγουρα όμως η παρουσία του διανοητή Γληνού στο Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ αλλιώς θα επηρέαζε κάποιες αποφάσεις στο ΕΑΜικό κίνημα .
Ο Γληνός δεν ξεχάστηκε στις μέρες μας . Εκτός από την τεράστια παρακαταθήκη που άφησε στον τομέα της εκπαίδευσης τον θυμόμαστε πάντοτε για την προσφορά του στην διάδοση των αξιών του ΕΑΜ
Το πολύπλευρο έργο του Δημήτρη Γληνού είναι σπάνιας σπουδαιότητας όχι μόνο για τα μέτρα της Ελληνικής κοινωνίας: Το International Bureau of Education της UNESCO συμπεριέλαβε τον Γληνό μεταξύ των 100 πιο σημαντικών διανoουμένων, πολιτικών, δημοσιολόγων κ.λπ. όλου του κόσμου, που με το στοχασμό και τη δράση τους είχαν σημαντική συμβολή στην υπόθεση της εκπαίδευσης.
Σημειώσεις
1) Ήταν η εποχή που ο Βενιζέλος σχημάτισε δεύτερη κυβέρνηση στην Θεσσαλονίκη μετά την ρήξη του με την Βασιλική οικογένεια λόγω της επιμονής του να ταχθεί στο πλευρό των Αγγλογάλλων στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο .
2) Έγραψε γι'αυτόν ο Σβώλος «Ο Γληνός παιδαγωγός, εκπαιδευτικός, στοχαστής, φιλόσοφος, κλασικός φιλόλογος, δημοτικιστής, πολιτικός αγωνιστής – είνε ένα πολύπτυχο ζωής και δράσης μοναδικό στα χρόνια μας. Με την κάθε εκδήλωσή του σημείωνε ένα σταθμό, άνοιγε κι ένα δρόμο. Ιδιαίτερα η παιδαγωγική κι εκπαιδευτική του δράση, οι πρωτοποριακές του ιδέες, η πίστη του στο δημοτικισμό και στην αναγέννηση της παιδείας, τον έκαναν χρόνια τώρα μια συμβολική φυσιογνωμία για ολόκληρον τον κόσμο. Οσο κι αν το σύμβολο αυτό στάθηκε εφιάλτης για την αντίδραση, όμως και για την αστική διανόηση – τη φωτισμένη – είνε ένα ιστορικό γεγονός, ενώ για την αριστερά θα είνε καύχημα όσο κι οδηγός για την οριστική κατάκτηση των πνευματικών αγαθών από το λαό. Θάρθει – και γρήγορα – η ώρα που μια σοσιαλιστική Ελλάδα θα κρεμάσει σ’ όλα τα σχολεία του κράτους την εικόνα του οραματιστή αυτού της αληθινής λαϊκής παιδείας» (Αλέξανδρος Σβώλος).
Πηγές : Ιδρυμα Δημήτρη Γληνού, Φραγγουδάκη Άννα –Δημαράς , Φίλιππος Ηλιού ,Τάσος Βουρνάς , Γιώργος Πετρόπουλος, αφιερώματα εφημερίδων και περιοδικών
Στον καράβι για τον Αη Στράτη 1935
Στον Αη Στράτη με άλλους εξόριστους εκπαιδευτικούς . Κατ άλλους η φωτογραφία είναι από την Ακροναυπλία .
.
72 χιλ Γάλλοι υπέγραψαν διαμαρτυρία για τις διώξεις του Γληνού και Βάρναλη
