6 ημ. ·
« η προσφορά προς την πατρίδα δεν αποτελεί κατάθεση σε τράπεζα για να ζητάμε τόκους» Μανώλης Γλέζος
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Κείμενο :Απόστολος Κ.Αποστολάκης
Λίγοι γνωρίζουν στην χώρα μας ότι η αντίσταση στην Ελλάδα ξεκίνησε πριν καν οι Γερμανοί ολοκληρώσουν την κατάκτηση όλης επικράτειας . Οι Γερμανοί μετά την εισοδό τους στην Αθήνα στις 27 Απριλίου ετοίμαζαν και την επίθεση στην Κρήτη όπως ακριβώς είχαν σχεδιάσει. Στην Θεσσαλονίκη ήδη είχαν μπει στις 9 Απριλίου, στον Βόλο στις 21 .
Μία μέρα πριν μπουν οι Γερμανοί στην Θεσσαλονίκη με πρωτοβουλία του Αλέξανδρου Ζάννα ηγετικού στελέχους του Βενιζελικού μπλόκ και του Βρετανού ταγματάρχη Μένζις πραγματοποιήθηκε σαμποτάζ σε δύο στρατηγικά σημεία για να μην πέσουν στα χέρια των Γερμανών . Ήταν στην περιοχή της Τούζλα και του Καραμπουρνού.
Την ίδια μέρα μέσα στην σύγχυση που επικρατούσε στις Ελληνικές αρχές, τρία στελέχη του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, ο Σίμος Κερασίδης ο Απόστολος Τζανής, και ο Μωϋσής Πασχαλίδης που δεν είχαν συλληφθεί από το Βασιλομεταξικό καθεστώς και δρούσαν στην παρανομία, οργάνωσαν την απόδραση 12 κρατούμενων κομουνιστών από της φυλακές που λειτουργούσαν μέσα στο σανατόριο του Ασβεστοχωρίου . Ήταν η πρώτος πυρήνας για την δημιουργία του αντιστασιακού κινήματος στην περιοχή, αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα .
Μεγάλο ήταν το πρώτο σοκ που ένιωσαν οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης από την εντυπωσιακή είσοδο της τρομερής Βέρμαχτ και την παρέλαση των τανκς σε δρόμους της πόλης για εντυπωσιασμό και εκφοβισμό των κατοίκων,
Ο ποιητής Γιώργος Βαφόπουλος μας άφησε μία χαρακτηριστική περιγραφή.
«..Βούιζε όλο το στερέωμα πάνω από την πόλη, οι κινητήρες τράνταζαν τα τζάμια των σπιτιών, σμήνη ολόκληρα πετούσαν πάνω από τις στέγες, έφευγαν κι έρχονταν άλλα πίσω τους και πάλι ξανάρχονταν κι έπλεκαν πάνω από την πτοημένη πόλη ένα φοβερό δίχτυ από σίδερο, αγκυλωτούς σταυρούς και βρυχηθμούς τεράτων της αποκαλύψεως.
Όλη τούτη η επίδειξη της δύναμης του Γ΄ Ράϊχ ήτανε μέσα στο σχέδιο της κατοχής γιατί την ίδια ώρα κι ένα άλλο σιδερένιο δίχτυ μ΄ αγκυλωτούς σταυρούς, πλεκόταν μέσα στην πόλη από τις μηχανοκίνητες φάλαγγες του στρατάρχου Λιστ».
Τους Γερμανούς υποδέχτηκε στην πλατεία Βαρδαρίου μία φοβισμένη και αμήχανη αντιπροσωπεία στην οποία συμμετείχαν ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος, ο διορισμένος δήμαρχος Κωνσταντίνος Μερκουρίου, και ο γερμανομαθής και φιλοναζιστικών τάσεων , καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Περικλής Βιζουκίδης.
Παρά τον φόβο όμως των πολλών, άρχισαν οι πρώτες διεργασίες για δημιουργία αντίστασης
Στις 15 Μαΐου (1)1941στην Θεσσαλονίκη αποφασίστηκε να δημιουργηθεί η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση(2) .Την πρωτοβουλία είχαν παράνομοι κομουνιστές και άλλοι αγνοί πατριώτες που δεν βολεύονταν με την φιλική στάση που έδειχναν οι Μεταξικοί προς τους Γερμανούς .
Την συμφωνία για την ίδρυση της οργάνωσης που την ονόμασαν «Ελευθερία», υπέγραψαν ο Απόστολος Τζανής εκ μέρους του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, ο γιατρός Γιάννης Πασσαλίδης(3) εκ μέρους του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο δικηγόρος Θανάσης Φείδας από το Αγροτικό Κόμμα, ο Γιώργος Ευθυμιάδης από τη Δημοκρατική Ένωση, ο Σίμος Κερασίδης από την Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ) και ο συνταγματάρχης Δημήτριος Ψαρρός,(4) που ανέλαβε στρατιωτικός υπεύθυνος.
Στην οργάνωση εντάχθηκε γρήγορα ο μηχανικός της βιομηχανίας «Αλλατίνι», Νίκος Δηλαβέρης και ο Αναστάσιος Αναγνωστόπουλος που είχε αποδράσει και αυτός από το Σανατόριο Ασβεστοχωρίου. Ο Δηλαβέρης αργότερα ανέλαβε Γραμματέας του ΕΑΜ Μακεδονίας.
Ο Αναγνωστόπουλος στις 20 Μαίου 1941 με τον νεαρό ο Χατζηθωμά Χορμούζη, πραγματοποίησαν το πρώτο σαμποτάζ στην κατεχόμενη Ελλάδα, καταστρέφοντας τις μηχανές φορτηγών αυτοκινήτων των Γερμανών στο Κορδελιό και ανατίναξαν τις εγκαταστάσεις καυσίμων του Γερμανικού στρατού στο σιδηροδρομικό σταθμό. Δυστυχώς οι Γερμανοί κατόρθωσαν αργότερα να συλλάβουν τον Αναγνωστόπουλο και να τον εκτελέσουν στις 31 Δεκεμβρίου 1941.
Ο πρώτος όμως αγωνιστής που εκτελέστηκε στην Μακεδονία ήταν ο Γιώργος Πολυχρονάκης στις 19 Αυγούστου με την κατηγορία ότι βοήθησε στην φυγάδευση αποκλεισμένων Βρετανών στρατιωτών.
Από τον πανεπιστημιακό χώρο εντάχθηκαν στην οργάνωση
ο καθηγητής της Βοτανικής Δημήτριος Καβάδας,ο καθηγητής της Φιλοσοφίας Γιάννης Ιμβριώτης, ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου Γιάννης Τενεκίδης, ο καθηγητής Ιστορίας της Φιλοσοφίας Χαράλαμπος Θεοδωρίδης, ο καθηγητής της Παλαιολογίας Αντώνιος Σιγάλας και μερικοί ακόμα .
Ο Καβάδας όταν αργότερα δημιουργήθηκε η ΕΠΟΝ του Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, ανέλαβε να την καθοδηγεί μέχρι και την απελευθέρωση.
Η οργάνωση σε λίγους μήνες άρχισε να κυκλοφορεί και την ομότιτλη εφημερίδα με πρωτεργάτη τον φοιτητή της νομικής Γιάννη Κανάκη . Τα γραφεία της εφημερίδας βρίσκονταν σε κτίριο στην οδό ΕΡΜΟΥ 19 το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα.
.jpg)
Το τυπογραφείο βέβαια για λόγους μυστικότητας άλλαξε αρκετές φορές έδρα και η εφημερίδα εξελίχθηκε σε επίσημη εφημερίδα του ΕΑΜ στην ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ σε όλη τη διάρκεια της Γερμανοβουλγάρικης κατοχής.
Ήδη από τον Φεβρουάριο του 1942 η οργάνωση ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ προσχώρησε στο ΕΑΜ εκτός από λίγα στελέχη που ακολούθησαν άλλους δρόμους .
Σημειώσεις :
1)Ο ιστορικός Βάιος Καλογριάς χρονολογεί την δημιουργία της οργάνωσης λίγο αργότερα, πιθανά τον Αύγουστο.
2) Έχουν γραφεί κατά καιρούς χωρίς όμως σοβαρά στοιχεία, ότι είχαν από πριν δημιουργηθεί και άλλες αντιστασιακές οργανώσεις.
Αναφέρονται οι οργανώσεις: Επιτροπή Εθνικής Σωτηρίας,Μέτωπο Σωτηρίας, Ελληνικό Αίμα, Φιλική Εταιρία Νέων. Κατά τη γνώμη μας πρόκειται ίσως για προσπάθεια κάποιων να παρουσιαστούν και αυτοί σαν αντιστασιακοί .
3) Ο Γιάννης Πασαλίδης είχε γεννηθεί από πόντιους γονείς στην Γεωργία της Τσαρικής Ρωσίας το 1885 και σπούδασε γιατρός . Εκλέχτηκε βουλευτής με τους Σοσιαλδημοκράτες Μενσεβίκους στην Ρωσική Δούμα και έφυγε για την Ελλάδα όταν επεκράτησαν πλήρως οι Μπολσεβίκοι του Λένιν .Εκλέχτηκε αρκετές φορές βουλευτής του Ελληνικού κοινοβουλίου και έπαιξε στην δεκαετία του πενήντα και του εξήντα ηγετικό ρόλο στην ανασύνταξη των δυνάμεων της αριστεράς και στην δημιουργία της ΕΔΑ ( Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά ). Παράλληλα ασκούσε και τον επάγγελμα που σπούδασε και ο κόσμος τον ήξερε σαν » Ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΤΩΝ ΦΤΩΧΩΝ»» Εξορίστηκε από την χούντα των συνταγματαρχών και πέθανε το 1968 σε καθεστώς επιτήρησης
4) Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός είχε αρκετές παλίνδρομες επιλογές στην διάρκεια της κατοχής . Αποχώρησε από την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και συνεργάστηκε αρχικά με την Υ.Β.Ε .( Υπερασπιστές Βορείου Ελλάδος ή οποία ήταν μία φιλοβασιλική , φανατικά αντιεαμική οργάνωση και εξελίχτηκε στην γνωστή προδοτική ΠΑΟ)
Αργότερα προσχώρησε στην ΕΚΚΑ του Γεωργίου Καρτάλη αναλαμβάνοντας στρατιωτικός αρχηγός .Στην δυναμή του προσχώρησαν αρκετά ύποπτα στοιχεία που τους διακατείχε ακραίος αντιεαμισμός . Δυστυχώς έπεσε θύμα των εμφυλίων διενέξεων και εκτελέστηκε από εξτρεμιστικά στοιχεία του ΕΛΑΣ στις 19 Απριλίου του 1944.
Πηγές: Μανώλης Γλέζος,Σπύρος Κουζινόπουλος , Βάιος Καλογριάς.Χάγκεν Φλάϊσερ Μάρκ Μαζάουερ ,Σόλων Γρηγοριάδης ,Φοίβος Γρηγοριάδης , αφιερώματα εφημερίδων.
ΥΓ Αν σας άρεσε το αφιέρωμα ,κοινοποιήστε το και δηλώστε ακόλουθοι της σελίδας προκειμένου να ενημερώνεστε για κάθε νέα ανάρτηση καθώς και για την δραστηριότητα του συλλόγου.
Ο Γιάννης Πασαλίδης
Ο Συνταγματάρχης Δημήτρης Ψαρός
Ο Νίκος Δηλαβέρης
Η υποδοχή των Γερμανών
Ο Μητροπολίτης Γενάδιος
Ο " Λευκός Πύργος " όπως ήταν τότε
Γερμανικό παρατηρητήριο στον Λευκό Πύργο
