Ο ΔΟΣΙΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑ

 

Ο ΔΟΣΙΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑ

Ο εξαγνισμένος  Ιάσων  Ζηργάνος

 

Κείμενο : Απόστολος Κ.Αποστολάκης

 

 

 

 

’’ Κατάσταση  τρόμου και φρίκης στον Βόλο. Από του τέλους Απριλίου μέχρι αρχών Ιουνίου φονεύουν 220 κομμουνιστάς. ( όλους κομμουνιστές τους έβλεπαν οι δοσίλογοι ),Των διώξεων τούτων πίπτουν θύματα και Εθνικισταί . Απολύονται μεν αλλά η περιουσία τους ελεηλατήθη ήδη’’’ 27-9-1944 Παπασακελαρίου Δήμαρχος Βόλου ( Παγασών τότε )

 

 

 Από τις αρχές του 1944 άρχισαν να εμφανίζονται στην Θεσσαλία τρεις ακροδεξιές φιλοναζιστικές οργανώσεις . Ήταν η ΕΑΟ (Εθνική Αντικομουνιστική Οργάνωση ) η ΕΕΕ ( Ένωσις Ελλήνων Εθνικιστών) και η μεγαλύτερη ΕΑΣΑΔ( Εθνικός Αγροτικός Σύνδεσμος Αντικομουνιστικής Δράσης ) .

Η ΕΕΕ είχε ισχυρή παρουσία μόνο  στα Τρίκαλα με 150 περίπου μέλη

Η ΕΑΟ αργότερα μετονομάστηκε σε ( Εθνικές Ανταρτικές Ομάδες) και συμμετείχαν και αρκετοί από τις ομάδες του Σούρλα . Στον Βόλο παρουσιάστηκε με αρχηγό τον Σπύρο Ανούση Σιδηροδρομικό υπάλληλο, αλλά δεν είχε ιδιαίτερη δράση

 Και οι τρεις δοσιλογικές  οργανώσεις  είχαν την προστασία και την αμέριστη βοήθεια των Γερμανικών αρχών κατοχής. Τα ES DE (   Ναζιστική Υπηρεσία Ασφαλείας) υποσχέθηκαν να τους διαθέσουν 2000 όπλα .

 

Τα ΕΑΣΑΔ είχαν στρατιωτικό αρχηγό τον διαβόητο ΜΑΚΕΔΟΝΑ (η  Τάκη Μελαχρινό υπαξιωματικό Χωροφυλακής από την Σκόπελο)) ο οποίος είχε αρχικά προσχωρήσει στον ΕΔΕΣ του Ζέρβα αλλά είχε επαφές με τον αυτονομημένο προδοτικό ΕΔΕΣ της Αθήνας. Οι συνεννοήσεις και οι προετοιμασίες είχαν ξεκινήσει στην Αθήνα με πρωτεργάτη τον Στρατηγό Παπαϊωάννου, τον  Συνταγματάρχη  του ΕΔΕΣ Αθήνας Απόστολο Παπαγεωργίου, τον στρατηγό Ντερτιλή, τον Γυμνασιάρχη Λάρισας Προκόπη Νίκολη, τους  βιομήχανους του Βόλου Βάγγο Γκλαβάνη και Γ.Τσιμωνίδη και τον δικηγόρο Κωνσταντίνο Γούλα(1) που ανέλαβε αργότερα την αρχηγία των 3 Ε ( ΕΕΕ)

 

Μαζί με αυτούς στις συζητήσεις και ο Θρασύβουλος Παπασακελαρίου ο οποίος στις 7 Μαΐου 1944 ανέλαβε καθήκοντα Δημάρχου Βόλου με απόφαση του υπουργού Ταβουλάρη της  18ης Μαρτίου του 44. Με την ίδια απόφαση διορίστηκε Νομάρχης και ο Σπύρος Πάντος

Για την αρχηγία των ΕΑΣΑΔ Θεσσαλίας αρχικά υπήρχαν δύο μνηστήρες για την αρχηγία .Ο Νίκολης και ο Μακεδόνας . Ο Νίκολης αποχώρησε όταν δεν πήρε το χρίσμα της αρχηγίας. Θρησκευτικός ηγέτης αλλά και πολιτικός καθοδηγητής των ΕΑΣΑΔ ήταν ένας παπάς από τους Σοφάδες Καρδίτσας, ο Αναξαγόρας Γεωργουσόπουλος.

 

Στην Καρδίτσα με μικρότερο αριθμό αντρών στρατιωτικός αρχηγός ανέλαβε ο Αντισυνταγματάρχης Θεοδόσης  Κυριαζής . Στην Λάρισα στρατιωτικοί αρχηγοί ο Λοχαγός Ανδρέας Ψύλλας και Γιώργος  Καραγιώργος

Τον Κυριαζή  είχε απορρίψει  ο Γούλας για στρατιωτικό αρχηγό των ΕΕΕ, κατηγορώντας τον  ως πλιατσικολόγο .

 

Όταν ανέλαβε  Νομάρχης Μαγνησίας ο Σπύρος Πάντος , ήρθε στον Βόλο συνοδευόμενος από του πρώτους 36 Εασαδίτες  με αρχηγό  τον Στ. Σταθεράκο και  αργότερα τον Αθανάσιο Ισόπουλο.

Σύμφωνα με έκθεση  της Χωροφυλακής Θεσσαλίας  ( 40/25 10-11-47)η οργάνωση των ΕΑΣΑΔ τελικά δεν προχώρησε σε κανονική Πανθεσσαλική δομή εξαιτίας και των προσωπικών φιλοδοξιών . Έτσι ο Μακεδόνας ουσιαστικά περιορίστηκε σε δράση μόνο στον Βόλο .Για την μικρή οργάνωση ΕΕΕ η έκθεση αναφέρει σαν αρχηγό τον Γερμανομαθή Χαρ. Κωνσταντινίδη που ήταν διερμηνέας και πολιτικός σύμβουλος των Γερμανών, αλλά αργότερα ανέλαβε αρχηγός ο γιατρός  Νίκος Γενεκίδης .Ο Γενεκίδης σε ομιλία του παραδέχτηκε ότι δεν τον ακολούθησε κανένας στα ΕΕΕ εκτός από αυτούς που είχε ήδη βρει οργανωμένους από τον Κωνσταντινίδη.

 

 

Ο Μακεδόνας είχε στενούς  συνεργάτες   τον Αθανάσιο Λαμπαδάρη , τον Χρυσόστομο Βελέτζα, τον Σπύρο Ραφτόπουλο (  Καλαμπαλίκης) τον  Γάκη Παπά, τον  Θρασύβουλο Παπασακελαρίου, τον  Σπύρο Πάντο, τον  Κωνσταντίνο Αντωνόπουλο και μερικές δεκάδες ακόμα κακοποιά στοιχεία τα οποία προέβαιναν σε φόνους , ξυλοδαρμούς και πλιάτσικου .

Ακόμα και ο ίδιος ο Δήμαρχος Παπασακελαρίου που διατηρούσε σχέσεις και με την μικρότερη φιλοναζιστκή οργάνωση ΕΕΕ, αργότερα σε εκθεσή του στις 27 Σεπτεμβρίου  γράφει προς τον ΕΔΕΣ Αθήνας .  ’’ Κατάσταση  τρόμου και φρίκης στον Βόλο. Από του τέλους Απριλίου μέχρι αρχών Ιουνίου φονεύουν 220 κομμουνιστάς. ( όλους κομμουνιστές τους έβλεπαν οι δοσίλογοι ),Των διώξεων τούτων πίπτουν θύματα και Εθνικισταί . Απολύονται μεν αλλά η περιουσία τους ελεηλατήθη ήδη’’’

Γνωστή η τακτική των ακροδεξιών συμμοριών . Συλλάμβαναν και εύπορους αστούς  με το πρόσχημα της δήθεν φιλοεαμικής στάσης τους και  λεηλατούσαν τις  περιουσίες τους. Κάποιους τους εκτελούσαν μέσα σε κεντρικούς δρόμους του Βόλου , Ιατρός Τζάνος . Οικογένεια Δονδολίνων (1) , οικογένεια Χαλυβόπουλου και άλλοι .

Για τα μάτια του κόσμου ο Παπασακελαρίου  έφερε το θέμα στο διορισμένο  Δημοτικό Συμβούλιο Βόλου (Παγασών τότε ) . Διέβλεπε και αυτός τότε ότι δεν θα αργούσε η μέρα που θα αποχωρούσαν οι Γερμανοί και ήθελε να δείξει ότι κρατούσε αποστάσεις από τις φιλοναζιστικές οργανώσεις . Ήδη μετά την αποχώρηση του Μακεδόνα από τον Βόλο ,άλλες παρακρατικές ομάδες όπως αυτή του Καλαμπαλίκη λυμαίνονταν τον χώρο . Αποκορύφωμα ήταν η δολοφονία της οικογένειας Τοπάλη και το πλιατσικολόγημα της περιουσίας τους .

 

 

  

  Την ίδια εποχή ο περιβόητος λοχαγός Ιάσων Ζηργάνος,  γνωστός αργότερα για τις τραμπούκικες ενέργειές του και για τις κολυμβητικές του επιτυχίες, κατατάχθηκε στις 4 Απριλίου στο 2^ο Ευζωνικό τάγμα Ασφαλείας. ( πόρισμα  ΕΔΕ 16 Μαρτίου 1946 φάκελος 915.ΓΕΣ ΔΙΣ ‘’Τάγματα Ασφαλείας) (3)

Οι σχέσεις των ΕΕΕ και ΕΑΣΑΔ στον Βόλο ήταν ανταγωνιστικές,  κυρίως για το ποια οργάνωση θα έχει την μεγαλύτερη εύνοια των Γερμανών .

Τον Ιούνιο του 44 και ύστερα από κάποιες εκτελέσεις προδοτών από την ΟΠΛΑ,ο Μακεδόνας έφυγε από τον Βόλο για την Αθήνα όπου πήρε οδηγίες   να οργανώσει  καινούργιο σώμα σε νέες βάσεις. Προσπάθησε αυτή τη φορά   στην Καρδίτσα και Τρίκαλα χωρίς επιτυχία. Μαζί του συνεργάστηκε και η αδελφή του Μάχη .Έδρα των ΕΑΣΑΔ στην Αθήνα είχαν το Ξενοδοχείο ΑΚΡΟΠΟΛΗ στα  Χαυτεία .

 

Τα ΕΑΣΑΔ είχαν την επίσημη κάλυψη του δοσίλογου πρωθυπουργού Ιωάννη Ράλλη όπως τα  Τάγματα Ασφαλείας (νόμος 260/1943). Ο Ράλλης μάλιστα με την εγκύκλιο 364/139 στις 27 Ιουλίου 1944 καλούσε αξιωματικούς του στρατού να στελεχώσουν και επίσημα τις οργανώσεις αυτές . Τους διευκόλυνε μάλιστα με το δικαίωμα να ζητούν εκ των υστέρων την έγκριση για κάθε τους δραστηριότητα για να φαίνονται ότι ήταν τοποθετημένοι ‘’κατόπιν διαταγής του ΥΕΑ’’

 

Το Βατερλό των ΕΑΣΑΔ (4)Θεσσαλίας  ήταν στην μάχη του Σιδ. Σταθμού στον  Σταυρό ( Δεμερλί) Φαρσάλων . Εκεί σε μάχη που έδωσαν στο πλευρό των Γερμανών στις αρχές Σεπτεμβρίου του 44 με δυνάμεις του ΕΛΑΣ αποδεκατίστηκαν . Κατόρθωσαν μέσα στην νύχτα να διαφύγουν  οι Σούρλας και Ψύλλας.

Δυνάμεις του ΕΑΣΑΔ πρωτοστάτησαν σε επίθεση κατά Εαμικής πορείας  στην ελεύθερη πια Αθήνα στις 14 Οκτωβρίου 1944(4)   

Στις δίκες δοσιλόγων που ακολούθησαν μετά την κατοχή όλοι έπεσαν στα ΄’μαλακά ΄΄

Ήδη είχαν ενταχθεί στον ‘’ μετακατοχικό εθνικό κορμό ‘’ και χρησιμοποιήθηκαν στα χρόνια της ‘’λευκής τρομοκρατίας ‘’, σαν διώκτες των Εαμικών.  

 

Ο Μακεδόνας ακολουθώντας τους Γερμανούς στην υποχωρησή τους, εγκλωβίστηκε στο Κιλκίς όπου φέρεται ότι σκοτώθηκε ή αυτοκτόνησε .Είχε προηγηθεί μεγάλη μάχη του ΕΛΑΣ εναντίων των δοσιλόγων όπου σκοτώθηκαν  1300 φιλοναζιστές σύμφωνα με τον καθηγητή ιστορίας Στράτο Δορδανά  ( 5)

Ο Γενεκίδης συνελήφθη από την Πολιτοφυλακή του ΕΑΜ στην Θεσσαλονίκη και σε απόπειρα απόδρασης εκτελέστηκε .

 Έχουν γραφτεί αξιόλογα βιβλία για την δράση των δοσιλογικών οργανώσεων στην Θεσσαλία .Είναι  αξιόπιστα καθώς βασίζονται σε επίσημα κρατικά αρχεία. Αντλήσαμε περιληπτικά  κάποια στοιχεία από αυτά, τα οποία όμως αξίζουν να διαβαστούν ολόκληρα .

 

1)Αγγελική Νικολάου : Οι Δονδολίνοι >https://www.facebook.com/simea2016/posts/pfbid02hvpuHEd6LvbknRp1LK5XiEmJKgbxQvVh4VLWN5g3GMmbDHKo9M3CE6a4JoCPEsy2l

 

2) Ο Γούλας ακολούθησε τους Γερμανούς  με την ( κυβέρνηση Τσιρονίκου) στην Βιένη σαν υπουργός.

3)   Δυστυχώς  το Δημοτικό Συμβούλιο Βόλου λόγω ιστορικής άγνοιας  με την απόφαση 513/2008  ονοματοδότησε  το κολυμβητήριο Βόλου με  το όνομα του Ιάσονα Ζηργάνου .

Λάθος που πρέπει να διορθωθεί.

Αντέδρασαν οι Δημοτικοί σύμβουλοι του ΣΥΡΙΖΑ , του ΚΚΕ, και ένας  της πλειοψηφίας                                              

Ο Ζηργάνος λόγω των  επιτυχιών που είχε στην κολύμβηση μεγάλων αποστάσεων  ξέπλυνε το ονομά του . Ο ίδιος πνίγηκε σε αγώνα κολύμβησης στην Αγγλία το 1959.Το στίγμα όμως του δοσίλογου δεν μπορεί να το  ξεπλύνει η ιστορία . Τα αδιάψευστα αρχεία  της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού το επιβεβαιώνουν. Φώτο 6-7

 

4) https://www.efsyn.gr/nisides/214550_proto-aima-meta-tin-apeleytherosi-tis-athinas

 

5) Η μάχη του Κιλκίς>https://www.mixanitouxronou.gr/i-teleytaia-aimatiri-machi-tis-katochis-egine-sto-kilkis-anamesa-se-antartes-kai-germanofiloys-i-epithesi-toy-elas/

 

 Πηγές: Νίτσα Κολιού, Λάζαρος Αρσενίου , Γιάννης Πριόβολος , Σταύρος Παπαγιάννης, Θανάσης Βογιατζής, Βασιλική Λάζου -Δημήτρης Σκαλτσής, Ιάσων Χανδρινός ,Κατερίνα Κράλοβα, Ιάσων Χανδρινός, Γιάννης Μαντίδης, Μενέλαος ,Χαραλαμπίδης, Χάγκεν Φλάϊσερ, Κώστας Φραδέλος ,Βάϊος Καλογριάς ,Εφημερίδες.  

 Σημείωση : Ο συγγραφέας  Γιάννης Πριόβολος είναι υποστράτηγος εα