·
ΕΝΑ ΚΑΤΟΧΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΤΟΝ ΓΕΝΑΡΗ 1942 ΣΤΗΝ ΑΡΓΑΛΑΣΤΗ
Κείμενο : Γιάννης Κονιόρδος
Την Πέμπτη 29 Ιανουαρίου 1942 ο καιρός είχε γυρίσει χιονιάς απ’ το πρωϊ και σε λίγο το χιόνι είχε σκεπάσει τα πάντα. Γύρω στο μεσημέρι, ένα γερμανικό οπλιταγωγό αεροπλάνο, πιθανά λόγω βλάβης, προσγειώθηκε στα «Τσουτσουρνέϊκα αλώνια», ένα γυμνό επίπεδο πλάτωμα στην άκρη του χωριού της Αργαλαστής.
Οι παλιοί Αργαλαστιώτες θυμούνταν το γεγονός και το φοβερό θόρυβο που έκανε το αεροπλάνο πετώντας χαμηλά για να βρει κατάλληλο μέρος να προσγειωθεί. Μέσα στη χιονοθύελλα, το γυμνό από δέντρα τοπίο των αλωνιών θα φάνταζε σαν αεροδρόμιο. Ο γιατρός Σατραζέμης έτυχε αυτόπτης μάρτυς και κατέγραψε το συμβάν στο Ημερολόγιό του: «29 Ιανουαρίου 1942.[…]εις τας 10 π.μ. ήρχισε να χιονίζη, αμέσως τα πάντα καλύφθησαν από άφθονο χιόνι. Όταν έφθασα αλώνια Τσιτσιορνέϊκα έπεσεν το οπλιταγωγόν Αεροπλάνο με 12 Γερμανούς. Πρώτος πήγα εγώ και τους έδειξα στο χάρτη πού βρήσκονται. Χιονίζει πάρα πολύ το Αεροπλάνο σχεδόν κατεστράφη αι μηχανές δεν έπαθον ούτε οι Γερμανοί τίποτα, σώοι. Το βράδυ 7μ.μ. πήγαμε Κατίνα, Νίκος, Τάκης [=η γυναίκα και τα παιδιά του] και το είδαν». Εκτός απ’ το γιατρό, ήταν κι άλλοι κάτοικοι που σε λίγο προσέγγισαν από περιέργεια το σημείο.
Σύμφωνα με μια προφορική μαρτυρία που έχω συγκρατήσει στη μνήμη μου, την ίδια μέρα στο καφενείο του χωριού έγινε μια αυθόρμητη «συνέλευση» όπου συζητούσαν πώς θα συμπεριφερθούν στους Γερμανούς. Σύμφωνα με τη μαρτυρία, ακούστηκαν απόψεις που έλεγαν να τους φερθούν από εχθρικά έως αδιάφορα, αλλά κι εκείνοι που υποστήριζαν ότι ήταν απάνθρωπο να τους αφήσουν μες στο χιόνι «φοβισμένους και κακόμοιρους» όπως έδειχναν. Δεν ξέρω κατά πόσο η μαρτυρία είναι ακριβής, υπενθυμίζω, ωστόσο, ότι τον Ιανουάριο του 1942 δεν υπήρχε ακόμα οργανωμένη αντίσταση στο χωριό και η όλη διαχείριση ανήκε στην κατοχική κοινοτική αρχή. Εκ του αποτελέσματος, πάντως, φαίνεται πως επικράτησαν οι ψυχραιμότεροι. Εξάλλου, οποιαδήποτε αυθόρμητη ενέργεια δολιοφθοράς θα εξέθετε σε κίνδυνο αντιποίνων ολόκληρο το χωριό.
Τρεις μέρες μετά, την 1η Φεβρουαρίου κι ενώ το χιόνι και το ψύχος είχε καλύψει τα πάντα, σύμφωνα με τη μαρτυρία του γιατρού, «ήλθεν Γερμνανικό Αυτοκίνιτο δια να φέρη τροφάς εις τους εδώ ευρισκομένους πεσόντας με το αεροπλάνο». Τις επόμενες μέρες, οι Γερμανοί άρχισαν να αποσυναρμολογούν το αεροπλάνο για να το μεταφέρουν στο Βόλο. Όλη η διαδικασία κράτησε ενάμιση μήνα και ίσως ήταν το μεγαλύτερο διάστημα που το χωριό «φιλοξένησε» στρατό κατοχής.
Γράφω «φιλοξένησε» διότι από τα Πρακτικά του Κοινοτικού Συμβουλίου φαίνεται πως οι Γερμανοί γι αυτόν τον ενάμιση μήνα χρέωσαν την Κοινότητα με «έξοδα Στρατού Κατοχής» αξίας 5000 δρχ. για 25 οκάδες λάδι που δόθηκαν για διατροφή των στρατιωτών. Μάλιστα, για να εξοικονομηθούν τα χρήματα, έγινε μεταφορά πίστωσης από κονδύλι (χρήσεως 1941-42) προορισμένου για «νοσήλεια απόρων δημοτών». Για να κατανοήσουμε τις αξίες, θυμίζω ότι είναι ο βαρύς χειμώνας του 1942 όπου ο πληθωρισμός καλπάζει, το χρήμα δεν έχει καμία αξία και οι συναλλαγές γίνονται σε είδος στη μαύρη αγορά. Ενδεικτικά, τον Απρίλη του 1942 το λάδι πουλιόνταν (αν έβρισκες) προς 2.500 δρχ. την οκά (μαρτυρία από το Ημερολόγιο του γιατρού).
Να σημειωθεί ότι δεν ήταν η πρώτη φορά που η Κοινότητα χρεώνονταν με ανάλογα έξοδα, ουσιαστικά όμως πλήρωνε σε κατοχικό πληθωριστικό χρήμα τους ιδιώτες για προσφερόμενες υπηρεσίες και προϊόντα. Αλλά γι αυτό το θέμα θα επανέλθουμε.
Το Πρακτικό της Συνεδρίασης της 29ης Μαρτίου 1942 του Κοινοτικού Συμβουλίου έχει ως εξής (αποσπάσματα): «Το Κοινοτικόν Συμβούλιον Αργαλαστής συγκείμενον εκ του Προεδρεύοντος Κοιν.[οτικού] σ/[υμβού]λου αυτού Ι. Παπαδημητρίου και των μελών Δ. Ανέστη, Ι. Πέρρου, Λ. Λάμπρου, Κ. Γιαννούλου, Ε. Παπασταματίου και Δ. Χουχουνίκου,
Συνελθόν εις συνεδρίασιν […] επελήφθη της συζήτησης και επιψηφίσεως των εξής αντικειμένων:
Ο κ. Πρόεδρος καταθέτων σχετικάς αποδείξεις των δικαιούχων εκθέτει ότι δι έξοδα στρατού κατοχής οφείλεται δαπάνη δραχμών 7.500 […] ήτοι: […] δια χρονικόν διάστημα ενάμισυ περίπου μηνός προς διατροφή των ανδρών του παρά την κωμόπολίν μας πεσόντος Γερμανικού αεροπλάνου οφείλεται εις τον Ι. Ηλίαν δαπάνη δρχ. 5000 δι αξίαν 25 οκάδων ελαίου προς 200 δραχ. κατ’ οκάν, δι ο παρακαλεί το το Κοινοτ. Σ/λιον όπως εφ’ όσον δεν έχη αντίρρησιν επί της ως άνω δαπάνης εγκρίνει την διάθεσιν ισοπόσου πιστώσεως προς εξόφλησιν της οφειλομένης δαπάνης.
Το Κοινοτικόν Συμβούλιον λαβόν υπ’ όψει τα ως άνω υπό του κ. Προέδρου εκτεθέντα και τας κατατεθείσας σχετικάς αποδείξεις των δικαιούχων, Σκεφθέν
Ότι η ως άνω δαπάνη καθίστατο απαραίτητος και επιβεβλημένη προς εξυπηρέτησιν του στρατού Κατοχής και ότι διά την απόδοσιν των ως άνω οφειλομένων δέον να μεταφερθή συμπληρωματική πίστωσις […] δραχμών 5150 […] του εγκεκρ. πρ/σμού πιστώσεως χρήσεως 1941-42 προοριζομένης δια νοσήλεια απόρων δημοτών της οποίας ο σκοπός έληξεν […]».
Υ.Γ.: Το Βιβλίο Πρακτικών φυλάσσονταν κάποτε στο Κοινοτικό Γραφείο και είχα καταφέρει κάποτε να φωτοτυπήσω ένα μέρος του. Σήμερα, δεν γνωρίζω πού και εάν βρίσκεται.
