Κείμενο: Απόστολος Κ. Αποστολάκης
"Έν ανήκουστο έγκλημα διεπράχθη υπό ΕΑΜΙΤΩΝ . Ο κυβερνήτης ναυαγός του υποβρυχίου « Λάμπρος Κατσώνης» πλοίαρχος Τσουκαλάς σωθείς κολυμβών , έπεσεν εις χείρας Εαμιτών , εδάρη μέχρι θανάτου και ηξαφανίσθη.
Ελευθέρα Ορεινή Ελλάς. 11 Οκτωβρίου 1943
Ο Γενικός Αρχηγός Ναπολέων Ζέρβας." (1)
Αν το τηλεγράφημα είχε σταλεί είκοσι ημέρες πριν, θα ήταν ένα ακόμα μπιτόνι βενζίνη στην φωτιά που άναβαν με την πρώτη ευκαιρία οι διάφοροι καλοθελητές στις σχέσεις ΕΑΜ και Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης ανατολής. Ο παραλήπτης ήταν η εξόριστη Ελληνική κυβέρνηση που έδρευε στην Αίγυπτο και ήταν εντελώς φυσικό να ενημερώσει για το ¨έγκλημα¨ και τους Άγγλους.
Με συγκατάβαση και αμηχανία αντιμετώπισαν την γκάφα του Ζέρβα που ‘’έχαψε’’ το τερατώδες ψέμα . Συγκατάβαση γιατί δύο μέρες πριν είχαν αρχίσει οι εχθροπραξίες μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ στην Πίνδο και ήταν επόμενο ο φανατισμός να δικαιολογεί και υπερβολικά ψέματα. Στις 11 Οκτωβρίου όμως η Αίγυπτος ( Σίγουρα οι Άγγλοι) είχε ήδη ειδοποιηθεί ότι ο Τσουκαλάς βρίσκεται φιλοξενούμενος του ΕΛΑΣ Πηλίου . Αμηχανία γιατί ο Ζέρβας δεν φρόντισε να διασταυρώσει ούτε το πραγματικό όνομα του Κυβερνήτη. Ήταν ένα ψέμα εντελώς αστήρικτο αφού ο Τσουκαλάς δεν ήταν ο Κυβερνήτης του υποβρυχίου Κατσώνης αλλά ο διασωθείς Ύπαρχος .
Αλλά ας πιάσουμε το νήμα της ιστορίας από την αρχή
.
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1943 το υποβρύχιο Κατσώνης έχοντας αποπλεύσει από την Βυρηττό περιπολούσε στο τρίγωνο Βόρεια Εύβοια -Σκιάθος- Πήλιο . (2)Σε εμπλοκή του με Γερμανικό ανθυποβρυχιακό σκάφος βυθίστηκε μετά από ηρωική μάχη του πληρώματος και του Κυβερνήτη Βασίλη Λάσκου . Ο Ύπαρχος παρά την αυτοθυσία που έδειξε για να κρατήσει στην επιφάνεια το σκάφος, το μόνο που κατόρθωσε ήταν να σωθούν αυτός και άλλοι 19 από το πλήρωμα . Ο ι δεκαεπτά συνελήφθηκαν από τους Γερμανούς και στάλθηκαν όμηροι σε στρατόπεδα αιχμαλώτων στρατιωτικών στην Γερμανία . Τριάντα ένας άντρες πνίγηκαν ανάμεσά τους και ο τραυματισμένος Κυβερνήτης Λάσκος. Ο Τσουκαλάς και ο υποκελευστής Τάσος Τσίγκρας κολύμπησαν οκτώ ώρες και βγήκαν στην Σκιάθο .
Όπως περιέγραψε αργότερα ο Τσουκαλάς, στην Σκιάθο τους περιέθαλψε η ΕΑΜική οργάνωση και τους πέρασε την άλλη μέρα στον Κατηγιώργη όπου τους περίμενε η οργάνωση του Προμυρίου για να τους οδηγήσει στο χωριό και στην συνέχεια στην Αργαλαστή όπου εκεί έμαθαν ότι είχε σωθεί και ο ναύκληρος Αντώνης Αντωνίου φτάνοντας κολυμπώντας σε ακτή του Νοτιοανατολικού Πηλίου. Από το κεφαλοχώρι τους μετέφεραν στις Μηλιές και από εκεί το δρομολόγιο ήταν στον ΑηΓιάννη, Κουλούρι , Βένετο , Άνω Κερασιά όπου συναντήθηκε με τον Καπετάνιο του Τάγματος Πηλίου Πέτρο Πηλιορείτη (2)
Συνάντησε επίσης τον Άγγλο σύνδεσμο Χένρυ Νταίηλ αλλά και τον ανθυπίλαρχο Γιώργο Σάρρο (4) ο οποίος ήταν μέλος της Αγγλικής αποστολής. Ο Σάρρος σύμφωνα με τον Τσουκαλά έστειλε κρυπτογράφημα με το οποίο διαβεβαίωνε την παρουσία τους στην έδρα του ΕΛΑΣ αλλά και το τραγικό τέλος του ΚΑΤΣΩΝΗΣ. Ήταν 21-9 1943.
Την ίδια εκδοχή δίνουν ο ΕΑΜΙΤΗΣ Γιάννης Κλειτσινάρης και ο Νίκος Παπαϊωάννου ο οποίος μεταφέρθηκε με τους ναυαγούς του ΚΑΤΣΩΝΗ στην Τουρκία. Ο Κλειτσινάρης αφηγείται στην Νίτσα Κολιού ότι με το καΐκι ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του Γιώργου Σολδάτου και με καπετάνιο τον Γιάννη Στούρνα αναχώρησαν στις 20 Οκτωβρίου με στάση τριών ημερών στην Κυρά Παναγιά και Γιούρα των Βορείων Σποράδων . Με κάποια ταλαιπωρία γιατί το σκάφος ήταν μικρό, έφτασαν στην Τουρκία στη θέση Μπαμπάς απέναντι από τον Μόλυβο της Λέσβου. Πλήρωμα στο σκάφος ήταν και ο Ηρακλής Παπαϊωάννου αδελφός του Νίκου, που μαζί με τον Γιώργο Κοντογιάννη και Θανάση Σιαφάκα αποφάσισαν να καταταγούν στο στρατό της Μέσης Ανατολής .
Ο Νίκος Παπαϊωάννου διηγείται πως όταν πάτησαν τα Τούρκικα χώματα συνάντησαν έναν Ελληνόφωνο Τουρκοκρητικό ο οποίος τους εξυπηρέτησε με τα χαρτιά τους στην Αστυνομία και την μετάβαση την άλλη μέρα στην Σμύρνη . Στο Χαλέπι της Συρίας έφτασαν οι τρεις ναυαγοί του ΚΑΤΣΩΝΗΣ και οι τρεις Πηλιορείτες χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα εκτός από την αγωνία που είχαν μήπως οι Τούρκοι βρουν στην τραγιάσκα του Τσουκαλά κάποια έγγραφα που του έδωσαν οι Άγγλοι σύνδεσμοι του Πηλίου.
Οι Πηλιορείτες ναυτικοί γύρισαν στο Πήλιο και ο Κλειτσινάρης κλήθηκε από τον καπετάνιο του ΕΛΑΣ Πηλιορείτη στην Κερασιά για την απαραίτητη ενημέρωση . Δεν γλύτωσε την κατσάδα όμως γιατί έπρεπε να παραλάβει από τον Τσουκαλά επιστολή που θα διαβεβαίωνε ότι παραδόθηκε ασφαλής στην Τουρκία . Ίσως ο Τσουκαλάς το ξέχασε , ίσως δεν το θεώρησε απαραίτητο, ίσως κάτι άλλο;
Ευτυχώς όμως όλα πήγαν καλά και δεν χρειάστηκε να αγωνιά άλλο ο Πηλιορείτης .
Ήταν φυσικό βέβαια ο Πηλιορείτης να ανησυχεί για την ασφαλή μετάβαση του Τσουκαλά στην Μέση Ανατολή μετά το προβοκατόρικο ή ανόητο τηλεγράφημα του Ζέρβα . Αν τύχαινε κάποια στραβή θα το χρέωναν στο ΕΑΜ .
Διπλή η διάσωση λοιπόν .
Του Τσουκαλά που ούτε ‘εδάρη μέχρι θανάτου, ούτε εξαφανίσθη’.
Και του ΕΑΜ που δεν θα μπορούσε να αποδείξει ότι ο Τσουκαλάς αναχώρησε από το Πήλιο σώος και αβλαβής.
Ο Ζέρβας δικαιολογήθηκε αργότερα ότι την είδηση την είχε από ανθρώπους του στον Θερμαϊκό οι οποίοι προφανώς την πήραν από την Σκιάθο .
Κακή συνεννόηση η προβοκατόρικο ψέμα αυτών που είχαν προδώσει την Σεραΐνα Καλλιαρίνα και τον Βαγγέλη Χρυσοφάκη ;(5) Γιατί σίγουρα υπήρχαν συνεργάτες των Γερμανών στην Σκιάθο .Ήταν αυτοί που υποδέχτηκαν με τα παλούκια τους αντάρτες του ΕΛΑΣ ,όταν έγινε η αποστράτευση τον Φεβρουάριο του 1945 ( 6)
Προβληματική ήταν βέβαια και η συμπεριφορά του Τσουκαλά . Στο πρώτο βιβλίο του (1951)δεν τόλμησε να γράψει όλη αλήθεια για τον τρόπο που διασώθηκε και φυγαδεύτηκε από το ΕΑΜ στην Τουρκία . Στις τελευταίες εκδόσεις που έγιναν μετά την χούντα, συμπλήρωσε και έγραψε τα πραγματικά γεγονότα.
1)(Φ. Γρηγοριάδης 7ος τόμος σελ 186)
3)Τότε ακόμα η δύναμη του Πηλίου ήταν Τάγμα. Τον Οκτώβριο σχηματίστηκε το 54ο Σύνταγμα με τρία τάγματα
4) Ο Σάρρος ήταν ο γνωστός διορισμένος δήμαρχος της χούντας 1967-1972
5) Θα ακολουθήσει αφιέρωμα για την προδοσία της ομάδας που φυγάδευε Αγγλους
6)Αφήγηση του Σκιαθίτη Κυριάκου Κονδύλη (1917-2009) αντάρτη του ΕΛΑΣ.
Πηγές: Φ. Γρηγοριάδης, Νίτσα Κολιού , Ηλ. Τσουκαλάς, Νίκος Στουρνάρας, Κατερίνα Κουρκούμπα- Δελακουβία ,Δημήτρης Παπαδόπουλος
Ο Γιάννης Κλειτσινάρης
Ο Νίκος Παπαιωάννου
