ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ

 

ΣΙΜΕΑ     https://www.facebook.com/simea2016/posts/1265579533783951

24 λ. ·

Το Καστελλόριζο
Το αποσιωπημένο Αγγλικό πλιάτσικο. 

 

Κείμενο : Απόστολος Κ.Αποστολάκης

Τις τελευταίες δεκαετίες και ειδικά τις τελευταίες μέρες το νησί αναφέρεται συχνά στις ειδήσεις όχι τόσο για τις ομορφιές του αλλά για την σημαντική γεωπολιτική θέση που κατέχει .
Πάντα όμως συγκέντρωνε το ενδιαφέρον των ισχυρών της κάθε εποχής αφού στο νησί πέρασαν διάφοροι κατακτητές από τα χρόνια της αρχαιότητας . Έλληνες ,Ρωμαίοι , Βυζαντινοί , Σταυροφόροι , Τούρκοι ,Άραβες ,Ισπανοί ,Καταλανοί, Ναπολιτάνοι , Ενετοί , ξανά Τούρκοι μέχρι που φτάσαμε στον εικοστό αιώνα βρίσκοντας το Καστελλόριζο στην μεγαλύτερη άνθιση που γνώρισε μέσα στους αιώνες.

 

Ανεκτικοί οι Οθωμανοί αφού τους ενδιέφερε μόνο το ποσοστό που έπαιρναν από τους φόρους, επέτρεψαν στο νησί να αναπτυχθεί με την παρουσία λίγων μόνο Μουσουλμάνων οι οποίοι ζούσαν αρμονικά με τους συντοπίτες τους Χριστιανούς. Ήταν τέτοια μεγάλη η ακμή του νησιού με τα 500 πλοία που δεν τους χωρούσε και έφτιαχναν κοινότητες -αποικίες στα απέναντι Τουρκικά παράλια . 12000-14000 υπολογίζεται ο πληθυσμός στις αρχές του αιώνα. Το πιο πυκνοκατοικημένο ίσως νησί με 3200 σπίτια.
Το 1912 το κατέλαβε μικρή ομάδα Κρητικών και σήκωσε Ελληνική σημαία . Για ένα διάστημα δύο χρόνων υπήρξε μία ρευστή κατάσταση.

Στις 28 Δεκεμβρίου του 1915 οι Γάλλοι κατέλαβαν το Καστελλόριζο από τους Τούρκους για να το χρησιμοποιήσουν σαν πολεμική βάση .Μετά το τέλος του 1ου παγκοσμίου πολέμου το πούλησαν μαζί με τα δύο μικρά νησάκια ΡΩ και ΣΤΡΟΓΚΥΛΗ στους Ιταλούς οι οποίοι κατείχαν ήδη από το 1911 όλα τα Δωδεκάνησα .
Τότε άρχισε η μεγάλη παρακμή του νησιού αναγκάζοντας τους Καστελλοριζιώτες να μεταναστέψουν κυρίως στην Αυστραλία . Το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι επιτάχυνε την έξοδο .
Στις 24 Φεβρουαρίου του 1941 οι Άγγλοι οργάνωσαν την επιχείρηση ABSTENTION με 200 πεζοναύτες και 50 κομάντος που έφυγαν από την Σούδα της Κρήτης και μετά από σύντομη μάχη κατέλαβαν το νησί . Οι Ιταλοί αντεπιτέθηκαν ακαριαία από την Ρόδο και κατόρθωσαν μετά από τρεις μέρες να τους εκδιώξουν .Η αποτυχημένη αυτή επιχείρηση επικρίθηκε πολύ από τα ανώτερα κλιμάκια της Βρετανικής στρατιωτικής ιεραρχίας. Οι Άγγλοι είχαν ανθρώπινες απώλειες αλλά και βυθισμένα πλοία .

Μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 43 οι Άγγλοι επέστρεψαν πάλι μαζί με το Ελληνικό αντιτορπιλικό ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ στις 13 του ίδιου μήνα . Είχαν σκοπό να μετατρέψουν το Καστελλόριζο σαν βάση ανεφοδιασμού προκειμένου να κρατήσουν τα Δωδεκάνησα που οι Ιταλοί τους είχαν ήδη παραδώσει.
Τότε άρχισε το δράμα του Καστελλόριζου .

Οι Γερμανοί οι οποίοι με σκληρές μάχες είχαν καταλάβει όλα τα Δωδεκάνησα, βομβάρδιζαν επί μέρες το νησί καταστρέφοντας τα περισσότερα σπίτια . ( 1200).Οι Άγγλοι το εγκατέλειψαν για δεύτερη φορά και μαζί τους οι κάτοικοι του νησιού που στις αρχές του σαράντα υπολογίζονταν πάνω από τρεις χιλιάδες . Οι Καστελλοριζιώτες σκόρπισαν στις απέναντι Τουρκικές ακτές όπου υπήρχαν συγγενικές οικογένειες , στην Αίγυπτο , και στην Αγγλοκρατούμενη Παλαιστίνη. Εκεί στην περιοχή Νουζεϊράτ της Γάζας έζησαν μαζί με χιλιάδες άλλους πρόσφυγες από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου μέσα σε άσχημες συνθήκες για δύο χρόνια.
Όταν γύρισε ο Βρετανικός στρατός στο νησί τον Σεπτέμβριο το 44 μαζί με ένα μικρό τμήμα του Ελληνικού Ιερού Λόγου του Στρατηγού Τσιγάντε, βρήκαν μόνο δύο (2)κάτοικους όπως διηγείται ο τότε έφεδρος Ανθυπολοχαγός Καστελοριζιώτης Ν. Πάγιας, αξιωματικός του Ελληνικής μονάδας . Βρήκαν και την Δέσποινα Αχλαδιώτου ( Κυρά τη ΡΩ.) στην ομώνυμη μικρή βραχονησίδα.(1)
Στο ερειπωμένο Καστελλόριζο σύμφωνα με τα λεγόμενα των Καστελλοριζιωτών οι Βρετανοί έκαναν το μεγάλο πλιάτσικο .(2) Λεηλάτησαν λίρες,τιμαλφή και άλλα είδη μεγάλης αξίας που αργότερα βρέθηκαν στις αγορές της Αγγλοκρατούμενης Κύπρου και της Μέσης Ανατολής . Για να μην αφήσουν ίχνη έβαλαν φωτιά στην πλούσια συνοικία των καραβοκύρηδων η οποία αποτελείωσε ότι είχε διασωθεί από τους Γερμανικούς βομβαρδισμούς της προηγούμενης χρονιάς .
Υπήρχαν πουγκιά λένε οι Καστελλοριζιώτες που τα άφησαν κρυμμένα στα σπίτια τους μη ξέροντας τι θα συναντήσουν στην προσφυγιά . 

 Το γεγονός του πλιάτσικου δεν ερευνήθηκε όσο θα έπρεπε . Ίσως γιατί έγινε από συμμάχους , ίσως επειδή υπάρχουν υπόνοιες ότι πήραν μέρος και Έλληνες , ποιος ξέρει; Ίσως και γιατί ήταν η εποχή που Ελλάδα διεκδικούσε τα Δωδεκάνησα από τους Ιταλούς και χρειάζονταν την Αγγλική βοήθεια.

Κάποιοι Βρετανοί παραδέχτηκαν την λεηλασία αλλά υποστήριξαν ότι την έκαναν στρατιώτες από τις αποικίες . Ινδίες, Ταυλάνδη , Βιρμανία . Η γνωστή Αγγλική υποκρισία.

Οι δύο χιλιάδες πρόσφυγες στην Παλαιστίνη και την Αίγυπτο ξεκίνησαν τον επαναπατρισμό το 1945 με πλοία σε τρεις αποστολές . Μία από αυτές μετατράπηκε σε τραγωδία .

Στις 29 Σεπτεμβρίου του 1945 το πλοίο EMPIRE PATROL μεταφέροντας 562 Καστελλοριζιώτες πρόσφυγες από το Πορτ Σάιντ πήρε φωτιά . Σύμφωνα με τους επιβάτες το πλήρωμα τους εγκατέλειψε αφήνοντας τους αβοήθητους . Ευτυχώς κοντά έπλεε το Βρετανικό Αεροπλανοφόρο H.M.S TROUNCER του οποίου οι ναύτες με αυταπάρνηση έσωσαν εκατοντάδες ζωές. Τριάντα τρεις (33)δεν τα κατάφεραν . Κάηκαν ή πνίγηκαν 35 μόνο μίλια από τις Αιγυπτιακές ακτές. Οι ναυαγοί επέστρεψαν στην Αίγυπτο και γύρισαν οριστικά στο νησί το 1947 .

.Υπάρχουν υπόνοιες ότι και η πυρκαγιά στο πλοίο της επιστροφής δεν ήταν τυχαία . Έγιναν τυπικές ανακρίσεις και η υπόθεση οδηγήθηκε στο δικαστήριο όταν το Καστελλόριζο ενσωματώθηκε στην Ελλάδα . Από τους επιβαίνοντες διασωθέντες δεν κλήθηκε κανένας μάρτυρας . Δεν έφταιγε κανένας είπαν οι επαΐοντες.
Ποτέ δεν μπόρεσε να ορθοποδήσει το μαρτυρικό Καστελλόριζο . Οι περισσότεροι κάτοικοι το εγκατέλειψαν για την Αυστραλία , Αίγυπτο και Ηπειρωτική Ελλάδα. Το Καστελλόριζο μαζί και τα Δωδεκάνησα ενώθηκαν με την Ελλάδα στις 7 Μαρτίου του 1948. Στην απογραφή του 2011 καταγράφηκαν 492 κάτοικοι . Τον Χειμώνα κατοικούν περίπου 180-200.
Στις τελευταίες τρεις δεκαετίες το νησί άρχισε να ζωντανεύει με την ανέγερση ωραίων κατοικιών που κτίζουν απόγονοι των μεταναστών πρώτης και δεύτερης γενιάς στην Αυστραλία . Το Καστελόριζο όμως ποτέ δεν θα γίνει όπως ήταν έναν αιώνα πριν .
Οι φωτογραφίες μιλούν από μόνες τους.

Σημειώσεις :
1) Η Δέσποινα Αχλαδιώτου 1890-1982 ζούσε στο νησί από το 1927 και μόνη της από το 1940 όταν είχε πεθάνει ο άντρας της . Από το 1944, άρχισε να αναρτά την Ελληνική σημαία κάθε φορά που έβλεπε να περνάνε Ελληνικά πλοία .Η Ελληνική πολιτεία την τίμησε μόλις το 1976 όπως όφειλε. Περισσότερα εδώ : https://archive.ert.gr/73761/

2) Τα περί πλιάτσικου δεν είναι αστήρικτα κουτσομπολιά . Τα αναφέρει και η επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου.

3)

Το Καστελλόριζο
Το αποσιωπημένο Αγγλικό πλιάτσικο. 

 

Κείμενο : Απόστολος Κ.Αποστολάκης

Τις τελευταίες δεκαετίες και ειδικά τις τελευταίες μέρες το νησί αναφέρεται συχνά στις ειδήσεις όχι τόσο για τις ομορφιές του αλλά για την σημαντική γεωπολιτική θέση που κατέχει .
Πάντα όμως συγκέντρωνε το ενδιαφέρον των ισχυρών της κάθε εποχής αφού στο νησί πέρασαν διάφοροι κατακτητές από τα χρόνια της αρχαιότητας . Έλληνες ,Ρωμαίοι , Βυζαντινοί , Σταυροφόροι , Τούρκοι ,Άραβες ,Ισπανοί ,Καταλανοί, Ναπολιτάνοι , Ενετοί , ξανά Τούρκοι μέχρι που φτάσαμε στον εικοστό αιώνα βρίσκοντας το Καστελλόριζο στην μεγαλύτερη άνθιση που γνώρισε μέσα στους αιώνες.

 

Ανεκτικοί οι Οθωμανοί αφού τους ενδιέφερε μόνο το ποσοστό που έπαιρναν από τους φόρους, επέτρεψαν στο νησί να αναπτυχθεί με την παρουσία λίγων μόνο Μουσουλμάνων οι οποίοι ζούσαν αρμονικά με τους συντοπίτες τους Χριστιανούς. Ήταν τέτοια μεγάλη η ακμή του νησιού με τα 500 πλοία που δεν τους χωρούσε και έφτιαχναν κοινότητες -αποικίες στα απέναντι Τουρκικά παράλια . 12000-14000 υπολογίζεται ο πληθυσμός στις αρχές του αιώνα. Το πιο πυκνοκατοικημένο ίσως νησί με 3200 σπίτια.
Το 1912 το κατέλαβε μικρή ομάδα Κρητικών και σήκωσε Ελληνική σημαία . Για ένα διάστημα δύο χρόνων υπήρξε μία ρευστή κατάσταση.

Στις 28 Δεκεμβρίου του 1915 οι Γάλλοι κατέλαβαν το Καστελλόριζο από τους Τούρκους για να το χρησιμοποιήσουν σαν πολεμική βάση .Μετά το τέλος του 1ου παγκοσμίου πολέμου το πούλησαν μαζί με τα δύο μικρά νησάκια ΡΩ και ΣΤΡΟΓΚΥΛΗ στους Ιταλούς οι οποίοι κατείχαν ήδη από το 1911 όλα τα Δωδεκάνησα .
Τότε άρχισε η μεγάλη παρακμή του νησιού αναγκάζοντας τους Καστελλοριζιώτες να μεταναστέψουν κυρίως στην Αυστραλία . Το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι επιτάχυνε την έξοδο .
Στις 24 Φεβρουαρίου του 1941 οι Άγγλοι οργάνωσαν την επιχείρηση ABSTENTION με 200 πεζοναύτες και 50 κομάντος που έφυγαν από την Σούδα της Κρήτης και μετά από σύντομη μάχη κατέλαβαν το νησί . Οι Ιταλοί αντεπιτέθηκαν ακαριαία από την Ρόδο και κατόρθωσαν μετά από τρεις μέρες να τους εκδιώξουν .Η αποτυχημένη αυτή επιχείρηση επικρίθηκε πολύ από τα ανώτερα κλιμάκια της Βρετανικής στρατιωτικής ιεραρχίας. Οι Άγγλοι είχαν ανθρώπινες απώλειες αλλά και βυθισμένα πλοία .

Μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 43 οι Άγγλοι επέστρεψαν πάλι μαζί με το Ελληνικό αντιτορπιλικό ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ στις 13 του ίδιου μήνα . Είχαν σκοπό να μετατρέψουν το Καστελλόριζο σαν βάση ανεφοδιασμού προκειμένου να κρατήσουν τα Δωδεκάνησα που οι Ιταλοί τους είχαν ήδη παραδώσει.
Τότε άρχισε το δράμα του Καστελλόριζου .

Οι Γερμανοί οι οποίοι με σκληρές μάχες είχαν καταλάβει όλα τα Δωδεκάνησα, βομβάρδιζαν επί μέρες το νησί καταστρέφοντας τα περισσότερα σπίτια . ( 1200).Οι Άγγλοι το εγκατέλειψαν για δεύτερη φορά και μαζί τους οι κάτοικοι του νησιού που στις αρχές του σαράντα υπολογίζονταν πάνω από τρεις χιλιάδες . Οι Καστελλοριζιώτες σκόρπισαν στις απέναντι Τουρκικές ακτές όπου υπήρχαν συγγενικές οικογένειες , στην Αίγυπτο , και στην Αγγλοκρατούμενη Παλαιστίνη. Εκεί στην περιοχή Νουζεϊράτ της Γάζας έζησαν μαζί με χιλιάδες άλλους πρόσφυγες από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου μέσα σε άσχημες συνθήκες για δύο χρόνια.
Όταν γύρισε ο Βρετανικός στρατός στο νησί τον Σεπτέμβριο το 44 μαζί με ένα μικρό τμήμα του Ελληνικού Ιερού Λόγου του Στρατηγού Τσιγάντε, βρήκαν μόνο δύο (2)κάτοικους όπως διηγείται ο τότε έφεδρος Ανθυπολοχαγός Καστελοριζιώτης Ν. Πάγιας, αξιωματικός του Ελληνικής μονάδας . Βρήκαν και την Δέσποινα Αχλαδιώτου ( Κυρά τη ΡΩ.) στην ομώνυμη μικρή βραχονησίδα.(1)
Στο ερειπωμένο Καστελλόριζο σύμφωνα με τα λεγόμενα των Καστελλοριζιωτών οι Βρετανοί έκαναν το μεγάλο πλιάτσικο .(2) Λεηλάτησαν λίρες,τιμαλφή και άλλα είδη μεγάλης αξίας που αργότερα βρέθηκαν στις αγορές της Αγγλοκρατούμενης Κύπρου και της Μέσης Ανατολής . Για να μην αφήσουν ίχνη έβαλαν φωτιά στην πλούσια συνοικία των καραβοκύρηδων η οποία αποτελείωσε ότι είχε διασωθεί από τους Γερμανικούς βομβαρδισμούς της προηγούμενης χρονιάς .
Υπήρχαν πουγκιά λένε οι Καστελλοριζιώτες που τα άφησαν κρυμμένα στα σπίτια τους μη ξέροντας τι θα συναντήσουν στην προσφυγιά . 

 Το γεγονός του πλιάτσικου δεν ερευνήθηκε όσο θα έπρεπε . Ίσως γιατί έγινε από συμμάχους , ίσως επειδή υπάρχουν υπόνοιες ότι πήραν μέρος και Έλληνες , ποιος ξέρει; Ίσως και γιατί ήταν η εποχή που Ελλάδα διεκδικούσε τα Δωδεκάνησα από τους Ιταλούς και χρειάζονταν την Αγγλική βοήθεια.

Κάποιοι Βρετανοί παραδέχτηκαν την λεηλασία αλλά υποστήριξαν ότι την έκαναν στρατιώτες από τις αποικίες . Ινδίες, Ταυλάνδη , Βιρμανία . Η γνωστή Αγγλική υποκρισία.

Οι δύο χιλιάδες πρόσφυγες στην Παλαιστίνη και την Αίγυπτο ξεκίνησαν τον επαναπατρισμό το 1945 με πλοία σε τρεις αποστολές . Μία από αυτές μετατράπηκε σε τραγωδία .

Στις 29 Σεπτεμβρίου του 1945 το πλοίο EMPIRE PATROL μεταφέροντας 562 Καστελλοριζιώτες πρόσφυγες από το Πορτ Σάιντ πήρε φωτιά . Σύμφωνα με τους επιβάτες το πλήρωμα τους εγκατέλειψε αφήνοντας τους αβοήθητους . Ευτυχώς κοντά έπλεε το Βρετανικό Αεροπλανοφόρο H.M.S TROUNCER του οποίου οι ναύτες με αυταπάρνηση έσωσαν εκατοντάδες ζωές. Τριάντα τρεις (33)δεν τα κατάφεραν . Κάηκαν ή πνίγηκαν 35 μόνο μίλια από τις Αιγυπτιακές ακτές. Οι ναυαγοί επέστρεψαν στην Αίγυπτο και γύρισαν οριστικά στο νησί το 1947 .

.Υπάρχουν υπόνοιες ότι και η πυρκαγιά στο πλοίο της επιστροφής δεν ήταν τυχαία . Έγιναν τυπικές ανακρίσεις και η υπόθεση οδηγήθηκε στο δικαστήριο όταν το Καστελλόριζο ενσωματώθηκε στην Ελλάδα . Από τους επιβαίνοντες διασωθέντες δεν κλήθηκε κανένας μάρτυρας . Δεν έφταιγε κανένας είπαν οι επαΐοντες.
Ποτέ δεν μπόρεσε να ορθοποδήσει το μαρτυρικό Καστελλόριζο . Οι περισσότεροι κάτοικοι το εγκατέλειψαν για την Αυστραλία , Αίγυπτο και Ηπειρωτική Ελλάδα. Το Καστελλόριζο μαζί και τα Δωδεκάνησα ενώθηκαν με την Ελλάδα στις 7 Μαρτίου του 1948. Στην απογραφή του 2011 καταγράφηκαν 492 κάτοικοι . Τον Χειμώνα κατοικούν περίπου 180-200.
Στις τελευταίες τρεις δεκαετίες το νησί άρχισε να ζωντανεύει με την ανέγερση ωραίων κατοικιών που κτίζουν απόγονοι των μεταναστών πρώτης και δεύτερης γενιάς στην Αυστραλία . Το Καστελόριζο όμως ποτέ δεν θα γίνει όπως ήταν έναν αιώνα πριν .
Οι φωτογραφίες μιλούν από μόνες τους.

Σημειώσεις :
1) Η Δέσποινα Αχλαδιώτου 1890-1982 ζούσε στο νησί από το 1927 και μόνη της από το 1940 όταν είχε πεθάνει ο άντρας της . Από το 1944, άρχισε να αναρτά την Ελληνική σημαία κάθε φορά που έβλεπε να περνάνε Ελληνικά πλοία .Η Ελληνική πολιτεία την τίμησε μόλις το 1976 όπως όφειλε. Περισσότερα εδώ : https://archive.ert.gr/73761/

2) Τα περί πλιάτσικου δεν είναι αστήρικτα κουτσομπολιά . Τα αναφέρει και η επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου.

3)

https://youtu.be/ZBb8ifd39ZQ

Πηγές: Την πρώτη φωτογραφία την δανείστηκα από την σελίδα WWII History in Greece

Δήμος Μεγίστης (Καστελλόριζου), Andrew Browne Cunningham Papers, Αφηγήσεις της Δέσποινας Αχλαδιώτου και Νίκου Πάγια στον Φρέντυ Γερμανό (ΑΡΧΕΙΟ ΕΡΤ) και Βαγγέλη Χατζηγιαννάκη στον Βασιλόπουλο ( Μηχανή του Χρόνου), History Press,Περιοδικό ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ,Αρχειο A.G.BONAR