ΤΑ ΦΕΒΡΟΥΡΙΑΝΑ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ
Κείμενο : Απόστολος Κ.Αποστολάκης
Για Δεκεμβριανά και Ιουλιανά έχουμε ακούσει πολλές φορές, για Φεβρουαριανά όχι και ίσως γιατί αφορούσαν μόνο τον Βόλο στο μακρινό 1921 .
Αφορούσαν ένα ξέσπασμα οργής διαδηλωτών ενάντια στην αδικία και στις άσχημες συνθήκες διαβίωσης που βίωνε τότε η πλειοψηφία του κόσμου.
Η θρυαλλίδα για να ανάψει ο δυναμίτης της οργής, ήταν η μεγάλη αύξηση της τιμής του ψωμιού που έφτασε να φτάνει έως και στις δύο δραχμές η οκά (1), όταν το μεροκάματο κυμαίνονταν από επτά έως δεκατρείς δραχμές . ( Μια οκά ψωμιού ίση με τρία περίπου σημερινά φραντζολάκια )
Είναι γνωστό ότι το πρώτο εργατικό κέντρο στην Ελλάδα ιδρύθηκε στον Βόλο το 1908 σε μια προσπάθεια να συνενωθούν δυνάμεις που είχαν αρχίσει να οργανώνονται σε σωματεία ανά κλάδο, αλλά η δράση τους ήταν ασύνδετη.
Δεν μακροημέρευσε η προσπάθεια αυτή στον Βόλο παρότι ήταν το παράδειγμα να οργανωθούν τέτοιες συλλογικότητες και στην υπόλοιπη Ελλάδα αλλά και στην Οθωμανική τότε Θεσσαλονίκη αφού η πόλη είναι γνωστό ότι ελευθερώθηκε το 1912 . Η δράση του εργατικού κέντρου Βόλου πέρασε από χίλια κύματα επειδή στις τάξεις του δεν υπήρχε σαφής πολιτικός και ταξικός προσανατολισμός .Χαρακτηριστικό είναι ότι στα πρώτα βηματά του βοηθήθηκε και από προοδευτικούς αστούς που στην πορεία δεν συμμερίζονταν τις ολοένα και περισσότερο ριζοσπαστικές ιδέες των εργατών .
Έτσι διαλύθηκε , επανασυστάθηκε , άλλαξε διοικήσεις και προσανατολισμούς και βρέθηκε να είναι υποδεέστερο της Πανεργατικής Ένωσης που συνένωσε δυναμικά στην οργανωσή της τους περισσότερους εργάτες, αλλά και αγρότες της περιοχής .
Συγκεκριμένο ιδεολογικό προσανατολισμό, η Πανεργατική δεν είχε καταφέρει ακόμα να παγιώσει, αφού από δημοσιεύματα της εποχής βλέπουμε να καλεί τον κόσμο στις 14 Δεκεμβρίου του 1916 » Να προσέλθουν την 3ηνμ.μ φέροντες μεθ’αυτών λίθους δια το ανάθεμα του προδότου και λαοπλάνου Ελευθερίου Βενιζέλου».
Ήταν στην διάρκεια του 1ου Παγκόσμιου πολέμου που το ιερατείο στην Ελλάδα συντάχτηκε με την βασιλική οικογένεια στην διαμάχη της με τον Βενιζέλο . Ο βασιλιάς με τους Γερμανούς και ο Βενιζέλος με την συμμαχία Αγγλίας ,Γαλλίας και τσαρικής Ρωσίας. Της γνωστής ως ΑΝΤΑΝΤ./Κινητοποιήθηκε όλος ο κλήρος προκειμένου να απαξιωθεί ο Βενιζέλος και να ηρωοποιηθεί ο τότε βασιλιάς Κωνσταντίνος του οποίου η γυναίκα ήταν αδελφή του Γερμανού αυτοκράτορα.
Στο μεταξύ το εργατικό κίνημα του Βόλου όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα είχε αρχίσει τις προσπάθειες για πολιτική και κομματική έκφραση, αφού έβλεπε ότι στην βουλή υπήρχαν μόνο εκπρόσωποι μεγάλων τζακιών που μόνο τα συμφεροντά τους είχαν σαν κύρια προτεραιότητα. Τα πολιτικά τζάκια στον Βόλο και την περιοχή, ήταν οι Καρτάληδες , οι Τοπάληδες,οι Κασσαβέτηδες,ο Λαναράς, ο Μπαλντατζής.
Οι συνθήκες είχαν ωριμάσει πλέον και τον Σεπτέμβριο του 1918 αναγγέλλεται η ίδρυση τμήματος Θεσσαλίας του Σοσιαλιστικού κόμματος Ελλάδας από τριάντα περίπου εργάτες οι οποίοι αντιπροσώπευαν διάφορα εργατικά σωματεία .
Η ενέργεια αυτή δεν πέρασε απαρατήρητη από τον διορισμένο νομάρχη Καλεύρα, αφού διαβάζουμε ότι μέσω των τοπικών εφημερίδων απηύθυνε σύσταση στους εργάτες να μην ανεχθούν την διείσδυση ξένων στοιχείων στα σωματεία τους .
Στα επόμενα χρόνια έγιναν πολλές απεργίες από την Πανεργατική και το Εργατικό Κέντρο με αιτήματα την καλυτέρευση των μισθών ,την μείωση της τιμής του ψωμιού,το οκτάωρο, αλλά και την μόρφωση των ίδιων και των παιδιών τους .
Στα χρόνια που μεσολάβησαν μεταξύ του 1918 και 1921 η Πανεργατική πρωτοστατούσε σε δυναμικές κινητοποιήσεις με αποτέλεσμα να αναγνωρίζεται από τους εργάτες , αγρότες αλλά και μικροεπαγγελματίες, σαν η μοναδική δύναμη που μπορούσε να κινητοποιήσει τις μάζες .
Η μεγαλύτερη κινητοποίηση που έγινε ποτέ στην ιστορία του Βόλου ήταν στις 15 φεβρουαρίου 1921 με το παλιό ημερολόγιο ( 28 Φεβρουαρίου με το νέο που εφαρμόστηκε αργότερα ).Έμεινε για πολλά χρόνια στην μνήμη των Βολιωτών σαν τα ΦΕΒΡΟΥΡΙΑΝΑ φωτο 9
Η συγκέντρωση έγινε στην συμβολή των οδών Δημητριάδος και Αλονήσου μπροστά στα γραφεία της Πανεργατικής με ομιλητές τον Γ.Γραμματέα Θωμά Αποστολίδη (2), τον καπνεργάτη Σπ.Σταυράκη (3)και τον πασίγνωστο τότε συνδικαλιστή Αβραάμ Μπεναρόγια Εβραίο της Θεσσαλονίκης και ιδρυτή της Φεντερασιόν(4) η οποία υπήρξε το πρόπλασμα για την δημιουργία του ΣΕΚΕ ( από το 1924 ΚΚΕ)
Η συγκέντρωση εξελίχθηκε όχι απλώς σε συλλαλητήριο, αλλά σε ένα οργισμένο ποτάμι που δεν μπόρεσαν να ελέγξουν οι διοργανωτές, αλλά ούτε η χωροφυλακή και ο στρατός που κλήθηκε να βοηθήσει την κατάσταση .
Διαβάζουμε στις εφημερίδες τις εποχής ότι ένας χείμαρρος λαού από 6 έως 10 χιλιάδες άτομα ( ο πληθυσμός του Βόλου τότε δεν ξεπερνούσε τις 30 χιλιάδες ) ξεχύθηκε στους δρόμους της Δημητριάδος ,Ιάσονος ,Ερμού και της σημερινής παραλίας, σπάζοντας βιτρίνες καταστρέφοντας μαγαζιά .
Πρωτοφανή για την πόλη αλλά και για όλη την Ελλάδα περιγράφει η εφημερίδα Θεσσαλία δύο ημέρες μετά τα γεγονότα . ‘’ Ενώ τίποτα δεν προμήνυε για την εξέλιξη , με ταχύτητα αστραπής εξερράγη μία τρομερά καταιγίς ήτις επί ώρας και μέχρι την επόμενη 9η πρωινή, σάρωσε τα πάντα και άφησε πίσω της συντρίμμια ‘’.
Όλο σχεδόν το κέντρο του Βόλου έπαθε μεγάλες καταστροφές .Μαγαζιά , βιοτεχνίες , σπίτια , ξενοδοχεία , καφενεία . Μόνο το καφενείο του Κυρίτση γλύτωσε επειδή εκεί σύχναζαν εργάτες και ο ιδιοκτήτης του είχε την πρόνοια να κρεμάσει ένα κόκκινο πανί .
Ανάμεσα στα σπίτια που λιθοβολήθηκαν ήταν τα σπίτια του Κλ.Καρτάλη .Κ.Γκλαβάνη , Σπυρίδη που βρίσκονταν στην παραλία.
Γράφει ανάμεσα σε πολλά άλλα ο γνωστός Τάκης Οικονομάκης ‘’ Η προχθεσινή νύχτα ήτο άκρως επικίνδυνος ,διότι υπήρχε φόβος μήπως διάφορα άτακτα στοιχεία επωφελούντο της καταστάσεως και προέβαινον εις νυκτοκλοπάς και διαρρήξεις, αλλά ευτυχώς ουδέν συνέβη’’
Για χρόνια παρέμεινε το ερώτημα για ποιο λόγο έγιναν όλα αυτά .
Οι εφημερίδες που ελέγχονταν από τους κατέχοντες προκειμένου να παρουσιάσουν την Πανεργατική ως ανεύθυνη, έγραφαν ότι το πλήθος οργίστηκε επειδή δήθεν την ώρα που μιλούσε ο Μπεναρόγια, στο απέναντι σπίτι ένα κοριτσάκι έπαιζε πιάνο.
Ο Μπεναρόγια εξιστορώντας ο ίδιος τα γεγονότα μετά την αποφυλάκισή του, περιγράφει ότι την ώρα του που άρχισε η πορεία και περνούσαν μπροστά από το μακαρονοποιείο του Σκαρίμπα, οι διαδηλωτές χλευάστηκαν από τους ιδιοκτήτες του οι οποίοι είχαν έγκλειστους τους εργάτες τους μέσα στην βιοτεχνία .Μια επιτροπή απαίτησε να αφεθούν οι εργάτες να λάβουν μέρος στην διαδήλωση . Ακολούθησε λεκτικός καβγάς με αποτέλεσμα κάποιοι θερμόαιμοι να σπάσουν πόρτες παράθυρα και τζάμια . Από εκεί ξεκίνησε ανεξέλεγκτη η οργισμένη και τυφλή διαδήλωση που άφησε τραύματα στις μνήμες του κόσμου.
Μάταια φώναζε ο Μπεναρόγια. ‘’Σας συγχαίρω για την αγανακτησή σας αλλά σταματήστε, εμείς οργανώνουμε την κοινωνία επί νέων βάσεων και έχουμε ανάγκη δημιουργίας και όχι καταστροφής’’
Το Εργατικό Κέντρο Βόλου συμμετείχε σε ισχνό αντισυλλαλητήριο που οργανώθηκε κυρίως από τους καταστηματάρχες την επόμενη ημέρα και εξέδωσε ψήφισμα αποδοκιμασίας. Έδειχνε έτσι καθαρά ότι ήταν αντίθετο με την Πανεργατική.
Την επομένη έγιναν 119 συλλήψεις και βέβαια των διοργανωτών συλλαλητηρίου .Μπεναρόγια , Θ.Αποστολίδη, ,Σπ.Σταυράκη , Κώστα Θέο, Ραφαήλ, Βασ.Κανάβα , Κ.Μαράβα .Αντ.Σαρόγλου , Σαμπετάι Λεβή και πολλών άλλων. Η Πανεργατική μιλούσε για 300
Ήταν μία προβοκάτσια τα γεγονότα; η ήταν ένα τυχαίο γεγονός που το ξεκίνησαν κάποιοι θερμοκέφαλοι ; Ποτέ δεν αποδείχτηκε .
Η Πανεργατική χρέωσε τα έκτροπα στην χωροφυλακή και στον στρατό ‘’ Αν ο στρατός και οι χωροφύλακες έδειχναν διάθεση να εμποδίσουν τα έκτροπα ,ασφαλώς τίποτα δεν θα γίνονταν ‘’Διατύπωνε ακόμα την υπόνοια ότι όσοι έριξαν τις πρώτες πέτρες ήταν βαλτοί για να δυσφημήσουν την διαδήλωση. Συμβαίνουν συχνά και σήμερα τέτοιες προβοκάτσιες .
Το 1924 οι διασπασμένες συνδικαλιστικές δυνάμεις της ήδη απαγορευμένης από το 1922 Πανεργατικής και του Εργατικού κέντρου, συγχωνεύθηκαν στο Πανεργατικόν Κέντρον Βόλου με αναγνώριση του πρωτοδικείου Βόλου ( απόφαση 550/19.8.1924).
Υ.Γ Τα ΦΕΒΡΟΥΡΙΑΝΑ του 1921 καμία σχέση δεν έχουν με το αυριανό συλλαλητήριο που ΜΟΝΟ και ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ αίτημα πρέπει να έχει την απόδοση δικαιοσύνης στο έγκλημα των Τεμπών . Τα κόμματα και οι συνδικαλιστικές παρατάξεις δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να καπηλευτούν την μεγάλη συγκέντρωση που σίγουρα θα γίνει με την αυθόρμητη προσέλευση του κόσμου .
Σε κάθε περίπτωση όλοι , όλοι μας οφείλουμε να έχουμε στραμμένη την προσοχή μας σε προβοκάτορες και σε ανεύθυνους θερμοκέφαλους.
Σημειώσεις :1) Η οκά Οθωμανικός τρόμος μέτρησης βάρους, αντιστοιχούσε σε 1282 γραμμάρια και το δράμι σε 3,205 γραμμάρια. Καταργήθηκε στην Ελλάδα το 1959.
2)Ο Αποστολίδης εκλέχτηκε ΓΓ του ΣΕΚΕ αλλά διαγράφτηκε λόγω της διαφορετικής θέσης που είχε για το Μακεδονικό. Στην κατοχή διετέλεσε στέλεχος του ΕΑΜ και εκτελέστηκε τον Σεπτέμβριο του 44 από τους Γερμανούς.
3) Ο Σταυράκης 35 χρόνων ακριβώς ένα χρόνο μετά βρέθηκε κρεμασμένος στο κελί του.
4) Η Φεντερασιόν ιδρύθηκε το 1909(πλήρης επωνυμία στα ελληνικά Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης - Φεδερασιόν Σοσιαλίστα Οβραδέρα δε Σαλονίκι στα ισπανοεβραϊκά) ήταν μια μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της πόλης της Θεσσαλονίκης, με ιδρυτή και ηγέτη τον σοσιαλιστή Αβραάμ Μπεναρόγια, και μέλη σοσιαλιστές εργάτες.
Πηγές : Πηγές : Νίτσα Κολιού , Χαράλαμπος Χαρίτος Ηλίας Λεφούσης ,Κωστής Καρπόζηλος, Πληροφορίες από τα βιβλία των διδακτόρων ιστορίας Αντώνη Αντωνίου , Αντώνη Τσολάκη , Δημοτικό κέντρο ιστορίας Δήμου Βόλου (ΔΗΚΙ) εφ.ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ ,ΘΕΣΣΑΛΙΑ WIKIPEDIA
