Η ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΑΔΗΛΩΣΗ
Κείμενο Απόστολος Κ. Αποστολάκης
’Δια στρατιωτικούς λόγους, οφειλομένους εις την γενικήν πολεμικήν κατάστασιν και εξαιτίας της πληγής των ανταρτών, κατέστη αναγκαία η ενίσχυσις των στρατευμάτων κατοχής εν Ελλάδι. Εν τω πλαισίω των μέτρων τούτων, την από στρατιωτικής απόψεως ασφάλειαν εις την περιοχήν ανατολικώς του ποταμού Αξιού - πλην της πόλεως Θεσσαλονίκης - ανέλαβον βουλγαρικά στρατεύματα. Η διοίκησις και εις τα υπό των βουλγαρικών στρατευμάτων μέλλοντα να καταληφθούν τμήματα της χώρας, ευρίσκεται εις χείρας Γερμανικών διοικητικών υπαλλήλων και της Γερμανικής Αστυνομίας. Ουδαμώς αποσιωπούνται οιαιδήποτε μεταβολαί εις τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος και εις την οικονομίαν της χώρας. Ιδία εξακολουθούν να ισχύουν οι ελληνικοί νόμοι και αι ελληνικαί διατάξεις, καθώς και τα διοικητικά μέτρα της ελληνικής κυβερνήσεως.’’
Ήταν μία ανακοίνωση του γερμανικού στρατού κατοχής η οποία δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες όλης της χώρας στις 14 Ιουλίου του 1943
Με την ανακοίνωση οι Γερμανοί παραδέχονταν ότι οι ανταρτικές οργανώσεις του ΕΑΜ –ΕΛΑΣ στην Ελλάδα είχαν αρχίσει να γίνονται πλέον υπολογίσιμες και τους υποχρέωνε να απασχολούν περισσότερα στρατό για την αντιμετώπισή τους. Για να αντμετωπίσουν την κατάσταση παραχωρούσαν στους Βούλγαρους όλη την περιοχή ανατολικά του Αξιού ποταμού (εκτός από τη Θεσσαλονίκη) Θυμίζουμε ότι οι Βούλγαροι είχαν πάρει δώρο από την χιτλερική Γερμανία την ανατολική Μακεδονία και Θράκη εκτός από τον μισό νομό Έβρου που συνόρευε με την Τουρκία
Κύμα αγανάκτησης προκάλεσε η απόφαση των Γερμανών .Τα αντανακλαστικά του ΕΑΜ που είχε πλέον στήσει μαζικές οργανώσεις σε όλη τη χώρα λειτούργησαν άψογα . Οργάνωσε ειρηνικές αλλά μαχητικές διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα . Στον Βόλο έγινε συγκέντρωση στην πλατεία Ελευθερίας κάτω από τα έκπληκτα μάτια των Ιταλών οι οποίοι δεν είχαν κάποιο ιδιαίτερο λόγο να αντιδράσουν βίαια μιας και έβλεπαν ότι λίγες ήταν οι ημέρες του Μουσολίνι στην Ιταλία. (1) Στην εκδήλωση μίλησαν τα στελέχη του ΕΑΜ Μήτσος Ρήγας και Μιλτιάδης Παπακώστας
Η κορύφωση των διαδηλώσεων έγινε στην Αθήνα στις 22 Ιουλίου . .
Το κλίμα της ημέρας περιγράφει με μοναδικό τρόπο ο πασίγνωστος χρονογράφος Δημήτρης Ψαθάς:
«Μυρίζουν σήμερα πάλι μπαρούτι οι δρόμοι της Αθήνας. Είναι η μέρα των τρελών. Άγρια τα μέτρα. Γερμανικές περιπολίες σ’ όλους τους κεντρικούς δρόμους. Τ’ αυτόματα στον ώμο. Στις ταράτσες, στις γωνιές στημένα πολυβόλα. Ατμόσφαιρα τρόμου. Όλα τα μαγαζιά κλειστά.
- Θα γίνει το συλλαλητήριο;
- Με τέτοια μέτρα!...
- Σωστό. Ποιος θα τολμήσει;
Με τέτοια μέτρα, αλήθεια, ποιος θα τολμήσει να βγει στους δρόμους για συλλαλητήριο; Κι άξαφνα χύνεται στον αέρα ένας μακρινός αλαλαγμός. Πούθε έρχεται; Τι γίνεται; […] Είναι νέοι, άντρες, παιδιά, κορίτσια. Ένας χείμαρρος που όσο προχωρεί τόσο φουσκώνει […].
- Ζήτω η Ελλάδα!
- Κάτω οι Βούλγαροι!
Κοιτώ. Απάνω στον τηλεγραφικό στύλο έχουν σκαρφαλώσει δύο πιτσιρίκοι και βλέπουν τη θάλασσα που περνά με τις σημαίες και τα λάβαρα.
- Ρε, βλέπεις;
- Τι;
- Ρε, έβγαλε και τανκς η Χιτλερία!»
Χιλιάδες κόσμου κατέκλισαν στους δρόμους της Αθήνας, αψηφώντας την απειλητική παρουσία των κατοχικών δυνάμεων .
Κρατώντας Ελληνικές σημαίες και πλακάτ φωνάζοντας συνθήματα, »Έξω οι Βούλγαροι φασίστες από τη Μακεδονία και τη Θράκη, Όχι στην Επέκταση» Θωρακισμένα και άλλα οχήματα προσπάθησαν να διαλύσουν το συγκεντρωμένο πλήθος . Οι συγκρούσεις ήταν αναπόφευκτες και εξελίχτηκαν σε αιματηρές.
Από περιγραφές των διαδηλωτών ξέρουμε ότι στην διασταύρωση των οδών Πανεπιστημίου και Ομήρου η Επονίτισσα, Παναγιώτα Σταθοπούλου, προσπάθησε με το σώμα της να σταματήσει ένα άρμα. Ένα μέλος του πληρώματος, την πυροβόλησε και τη σκότωσε. Ήταν μόλις 17 χρονών. Η19χρονη συναγωνίστρια της, φοιτήτρια της Γαλλικών Κούλα Λίλη, ανέβηκε στο άρμα και άρχισε να κτυπάει τον οδηγό με το παπούτσι της .Την σκότωσαν και αυτή . Μια άλλη ηρωίδα, η υφαντουργίνα Ολγα Μπακόλα, στέλεχος της ΟΚΝΕ, 23 χρονών, ανεβαίνει πάνω στο γερμανικό τανκ και παλεύει με το Γερμανό,Την σκότωσαν και αυτή Εκείνες τις στιγμές, βαδίζοντας με πλακάτ μπροστά στα πολυβόλα των Γερμανών, έπεσαν ηρωικά οι αγωνιστές Κ. Δουκάκης, Μ. Καλοζύμης, Θώμης Χατζηθωμάς, Θ. Τεριακής, Β. Στεφανιώτης, η φοιτήτρια Αντωνιάδου και ο ανάπηρος της Αλβανίας Αντώνης Παπαδοσταυράκης. Αυτών τα ονόματα έχουν σωθεί σίγουρα
Εκείνη την ημέρα περίπου 30 διαδηλωτές έχασαν τη ζωή τους, 300 περίπου τραυματίστηκαν και περίπου 500 συνελήφθησαν. Πολλοί καταδικάσθηκαν σε βαριές ποινές .Οι αριθμοί ίσως να είναι υπερβολικοί αλλά λίγη σημασία έχει . Οι τρελοί όπως τους αποκάλεσε ο Ψαθάς έγραψαν ιστορία
Μπροστά στην αποφασιστικότητα των Ελλήνων πατριωτών που ακολούθησαν το προσκλητήριο του ΕΑΜ ( χωρίς να ανήκουν όλοι σε αυτό ) , οι Γερμανοί κατακτητές αναγκάστηκαν να μη προχωρήσουν στην υλοποίηση των αποφάσεων τους.
Σημείωση 1:.Στις 10 Ιουλίου του 1943 συμμαχικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Σικελία .Η αντίστροφη μέτρηση για το καθεστώς Μουσολίνι είχε αρχίσει . Καθαιρέθηκε και την αρχηγία του κράτους ανέλαβε ο Στρατάρχης Μπαντόλιο ο οποίος στις 9 Σεπτεμβρίου υπόγραψε συμφωνία λήξης του πολέμου με τους συμμάχους .
Πηγές: Χάγκεν Φλάϊσερ , Μενέλαος Χαραλαμπίδης .Βασίλης Τζανακάρης , Γρηγόρης Φαράκος , Χρονικό της Εθνικής Αντίστασης ΕΡΤ , Βασίλης Μπαρτζιώτας , Ριζοσπάστης ,Νίτσα Κολιού .αφιερώματα εφημερίδων
