ΙΔΡΥΣΗ ΕΠΟΝ
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ . 23 ΦΛΕΒΑΡΗ 1943
Κείμενο : Απόστολος Κ. Αποστολάκης
Σε σχέση με την ίδρυση του ΕΑΜ που ιδρύθηκε μόλις πέντε μήνες μετά την έναρξη της κατοχής από την Γερμανία, Ιταλία , Βουλγαρία , η ίδρυση ΕΠΟΝ (ενιαίας πανελλαδική οργάνωσης νέων) άργησε να πραγματοποιηθεί . Ο κύριος λόγος ήταν διότι το ΕΑΜ ήδη είχε συγκεντρώσει στις γραμμές του πάρα πολλούς νέους .
Υπήρχε το ΕΑΜΝ ( Ενιαίο Απελευθερωτικό Μέτωπο Νέων ) που είχε ιδρυθεί τον Φεβρουάριο του 42 αλλά όχι σαν ξεχωριστή αυτόνομη οργάνωση . Υπήρχαν όμως και αρκετοί νέοι ήδη οργανωμένοι σε άλλες νεολαιίστικες αντιστασιακές οργανώσεις που είχαν αρχίσει την πολιτική κυρίως δράση, με διάφορες μορφές κάθε φορά και πού πάντα είχαν σχέση με τα τοπικά δεδομένα .
Στην Θεσσαλία και κύρια στις μεγάλες, πόλεις δρούσε ο Θεσσαλικός Ιερός λόχος αλλά και αυτόνομοι πολιτιστικοί σύλλογοι που στις γραμμές τους δρούσαν συγκαλυμμένα νέοι του ΕΑΜ αλλά και της παράνομης ΟΚΝΕ . (νεολαία του ΚΚΕ )
Η ΟΚΝΕ δρούσε στην Αθήνα και στις μεγάλες πόλεις και παρά το μεγάλο πλήγμα που της είχε επιφέρει η δικτατορία του Μεταξά , τα στελέχη της κατόρθωσαν γρήγορα να ανασυντάξουν τις δυνάμεις τους και να ριχτούν στον απελευθερωτικό αγώνα σε βοηθητικό κυρίως ρόλο .
Αλλά και χωρίς την εμπειρία της πολιτικοποιημένης ΟΚΝΕ οι νέοι της εποχής έδειξαν από την πρώτη στιγμή την διάθεση να μην αποδεχτούν την κατοχή .
Δεν είναι τυχαίο που ο πρώτος κατοχικός πρωθυπουργός, Γ. Τσολάκογλου, στο πρώτο του διάγγελμα για να προλάβει τις εξελίξεις συνιστούσε ΄΄πειθαρχίαν και υπακοήν εις τας διαταγάς των αρχών ενώ παρότρυνε τη νεολαία να εγκαταλείψη την πολιτικήν και να αφοσιωθή στο ποδόσφαιρόν της΄΄ (Εφημερίδα Ακρόπολις 31.5.1941).
Οι ανάγκες καλύτερου συντονισμού δράσης των διαφόρων οργανώσεων προκειμένου να μην υπάρχει άσκοπη σπατάλη δυνάμεων, οδήγησε την ηγεσία του ΕΑΜ να δρομολογήσει την ίδρυση της ΕΠΟΝ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν την ίδρυση της ΕΠΟΝ συντηρούνταν ακόμα η διάκριση των φύλων. Συντηρούνταν τα συντηρητικά στερεότυπα της εποχής και κύρια της εποχής του Μεταξά με την υποχρεωτική στράτευση στην φασιστική ΕΟΝ σε διαφορετικές ομάδες τα κορίτσια και τα αγόρια
Έτσι, στην περιοχή της Αθήνας και του Πειραιά είχε αρχικά δημιουργηθεί το ΕΑΜ – Νέων για τα αγόρια και η «Λεύτερη Νέα» για τα κορίτσια.
Στις 23 Φλεβάρη στο σπίτι του δάσκαλου Παναγή Δημητράτου (1) στην οδό Δούκισσας Πλακεντίας στους Αμπελόκηπους, με πρωτοβουλία του ΕΑΜΝ πήραν μέρος στην ιδρυτική σύσκεψη οι αντιπροσωπείες από τις εξής οργανώσεις: μέλη της Κ.Ε. του ΕΑΜΝ, αντιπροσωπείες του ΕΑΜΝ Μακεδονίας και Πελοποννήσου, η Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος ,ο Θεσσαλικός Ιερός Λόχος, η Αγροτική Νεολαία Ελλάδος, η Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία, η Ενιαία Μαθητική Νεολαία, η Ένωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης, η Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία, η Λεύτερη Νέα, Ελλάδος, η Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδος, Φιλική Εταιρεία Νέων.
Με την ίδρυση της ΕΠΟΝ οι οργανώσεις αυτές αυτοδιαλύθηκαν και συγχωνεύτηκαν στις γραμμές της.
Οι κύριοι σκοποί της ΕΠΟΝ σύμφωνα με την διακήρυξη ήταν
1). Η εθνική απελευθέρωση με βάση την ακεραιότητα της Ελλάδας.
2). Η εξόντωση του φασισμού τώρα και στο μέλλον και με οποιαδήποτε μορφή και αν παρουσιαστεί. Αποκατάσταση της Λαϊκής Κυριαρχίας έτσι που όλες οι εξουσίες να απορρέουν απ' την κυρίαρχη θέληση του Λαού και της νέας γενιάς.
3). Η καταπολέμηση των ιμπεριαλιστικών πολέμων και η υπεράσπιση της ειρήνης με βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών και της αδελφικής συνεργασίας όλων των Λαών και Νεολαιών και ειδικά της Βαλκανικής.
4. Η υπεράσπιση των οικονομικών, πολιτικών, εκπολιτιστικών και μορφωτικών δικαιωμάτων και επιδιώξεων της νέας γενιάς (...)
5. Η Πανελλαδική σύσκεψη αποφασίζει την προσχώρηση της ΕΠΟΝ στο ΕΑΜ σαν εκπρόσωπος της νέας γενιάς, με συμμετοχή του αντιπροσώπου της στην ΚΕ του ΕΑΜ.
Στις γραμμές της ΕΠΟΝ οργανώθηκαν πάνω από 600000 νέες και νέοι . 35 χιλιάδες πέρασαν στον ένοπλο αγώνα κυρίως στον εφεδρικό ΕΛΑΣ.
Προσωπικότητες που άφησαν αργότερα εποχή με την προσφορά τους στις τέχνες και στα γράμματα . Αναφέρουμε ενδεικτικά τον Μίκη Θεοδωράκη , τον Μάνο Χατζηδάκι , τον Γιάννη Ξενάκη, την Ελένη Γλύκατζη –Αρβελέρ, την Άλκη Ζέη, τους σκηνοθέτες Γιώργο Σεβαστίκογλου,Νίκο Κούνδουρο, Μάνο Ζαχαρία , τους συγγραφείς Πέτρο Ανταίο, Αλέξη Πάρνη και τόσους άλλους .
Στην περιοχή μας πρωτοπόρος ήταν ο Κυριάκος Τσακίρης που είχε ιδρύσει τον Θεσσαλικό Ιερό Λόχο με δράση στις μεγάλες πόλεις της Θεσσαλίας, η Μαρία Αγριγιαννάκη από τις Μηλιές Πηλίου (2)ο μετέπειτα πασίγνωστος λαογράφος Κίτσος Μκρής,(3) τα αδέλφια του ,η φωτογράφος Κυβέλη Ζημέρη η οποία έγινε αργότερα γυναίκα του , η μετέπειτα γνωστή μαέστρος Τερψιχόρη Παπαστεφάνου που την συναντάμε σε συναυλίες που οργάνωνε η ΕΠΟΝ με το πατρικό της όνομα Βολοβίνη , ο Νίκος Καβούρας, η Ελένη Κορμάζου,οι αδελφοί Μπάστη , οι αδελφές Σαράφη και πολλοί άλλοι .
Από τις πρώτες μεγάλες κινητοποιήσεις που πήρε μέρος η ΕΠΟΝ με την ορμή της νιότης που διέθετε, ήταν ενάντια στην πολιτική επιστράτευση που προσπάθησε να κάνει ο δοσίλογος δοτός πρωθυπουργός Λογοθετόπουλος .
Πρώτη μέριμνα της ηγεσίας της ήταν η έκδοση νεολαιίστικης εφημερίας Η ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ. Το πρώτο φύλλο κυκλοφόρησε στις 22/3/1943 τρεις μέρες πριν την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου 1821.
Συνάντησε και σφοδρές αντιστάσεις η δράση της ΕΠΟΝ από την συντηρητική παράταξη και βέβαια από τους συνεργάτες των Γερμανών . Απέδιδαν συνθήματα σε αυτή που ποτέ δεν ειπώθηκαν . Παράδειγμα όταν οι Επονίτες φώναζαν συνθήματα ‘’ ΚΑΤΩ Ο ΠΑΡΘΕΝΙΟΥ ο οποίος ήταν γνωστός βασανιστής’’ η αντίδραση τα μετέφραζε σαν δήθεν ΚΑΤΩ Η ΠΑΡΘΕΝΙΑ με στόχο να εξάψει τα αντανακλαστικά συναισθήματα των συντηρητικών οικογενειών.
Στην μεταπολεμική Ελλάδα η ΕΠΟΝ συνέχισε την δράση της και μάλιστα πραγματοποίησε Πανελλαδικό συνέδριο την Κυριακή 13 Ιανουαρίου 1946 στο θέατρο ΑΠΟΛΛΩΝ . Από εφημερίδες της εποχής διαβάζουμε ότι η διακόσμηση ήταν λιτή και συμβολική αφού όλοι περίμεναν λόγω των ημερών της λευκής τρομοκρατίας κάτι να συμβεί. (4).
Κυριαρχούσαν πορτραίτα με ηρώων του '21, φωτογραφίες νέων που είχαν σκοτωθεί σε μάχες η είχαν εκτελεστεί και δεν ήταν πια στη ζωή. Σε εμφανές σημείο ζωγραφισμένο μεγάλο πορτραίτο της Παναγιώτας Σταθοπούλου, που θυσίασε τη ζωή της ορμώντας επάνω στο γερμανικό τανκς στις 22 Ιουλίου 1943, όταν ο Αθηναϊκός λαός διαδήλωνε ενάντια στην επέκτασης της βουλγαρικής κατοχής.
ΥΓ Σε κάθε περίπτωση δεν ξεχνάμε και πάντα μνημονεύουμε την δράση των δεκαενιάχρονων πρωτοπόρων Μανώλη Γλέζου και Απόστολου Σάντα που εξευτέλισαν τους Γερμανούς ναζί κατεβάζοντας την σημαία τους από την Ακρόπολη
1)Ο Παναγής Δημητράτος εκτελέστηκε από τους Γερμανούς μετά από κάρφωμα δοσίλογου γειτονά του.
2)Η Μαρία Αγριγιαννάκη στην διάρκεια του αγώνα έγινε γυναίκα του Κώστα Γυφτοδήμου .( Θεσσαλάρχης του ΕΑΜ με το ψευδώνυμο ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΗΣ)
3) Για τον Κίτσο Μακρή εδώ> https://simea2016.blogspot.com/2020/05/blog-post_3.html
4)Στις 20-2-47 με τον ΑΝ/509|1947 η ΕΠΟΝ τέθηκε εκτός νόμου
