Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΣ 16-Φλεβάρη -1942

 

   

                             

 

·

Η ίδρυση του ΕΛΑΣ 16-Φλεβάρη -1942

 

 

Μάνα μου, γλυκιά μου Ελλάδα,

ο αντάρτης του ΕΛΑΣ

θα σου ανάψει τη λαμπάδα,

της τιμής, της Λευτεριάς.

 

 

Κείμενο: Απόστολος Κ.Αποστολάκης

 

 

54ο Σύνταγμα Πηλίου .Στο κέντρο ο στρατολόγος Σπύρος Παπασταφίδας αξιωματικός της Χωροφυλακής

 

Ταυτόχρονα με την ίδρυση του ΕΑΜ στις 27 Σεπτέμβρη 1941 είχε αρχίσει ο προβληματισμός και για την δημιουργία ένοπλης αντίστασης παράλληλα με την δράση στις πόλεις. Το ΕΑΜ κατάλαβε έγκαιρα και ιδιαίτερα το ΚΚΕ το οποίο είχε και την εμπειρία λόγω των πολύχρονων διώξεων, ότι έπρεπε να οργανωθεί ενιαίος αντάρτικος απελευθερωτικός στρατός για να προλάβουν τις αυθόρμητες κινήσεις που ήδη είχαν αρχίσει να γίνονται σε διάφορα μέρη της επικράτειας και ιδιαίτερα στην Μακεδονία και στον Αλμυρό Μαγνησίας (1)

.

Από δεξιά ο καπετάνιος του 54ου συντάγματος Πέτρος Πηλιορείτης ,δίπλα του ο Γιάννης Μουστεράκης διοικητής 1ης Μεραρχίας , ο στρ. διοικητής του συντάγματος Κώστας Μαλιαρός και ο υπολοχαγός Δημήτρης Σακελαρίου υπεύθυνος 2ου γραφείου της Μεραρχίας μπροστά από ένα βαρύ πυροβόλο λάφυρο της Ιταλικής μεραρχίας ΠΙΝΕΡΟΛΟ

Είχε προηγηθεί και είχε γίνει γνωστό το διάγγελμα του Ιωσήφ Στάλιν της 3ης Ιουλίου που καλούσε όχι μόνο τους Σοβιετικούς πολίτες σε αντάρτικη αντίσταση ,αλλά και τους πολίτες όλων των άλλων σκλαβωμένων λαών .Τους καλούσε »» ΝΑ ΑΝΑΨΕΙ Ο ΠΑΡΤΙΖΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΑ ΜΕΤΟΠΙΣΘΕΝ ,ΝΑ ΑΝΑΤΙΝΑΖΟΥΝ ΓΕΦΥΡΙΑ , ΔΡΟΜΟΥΣ,ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ, ΑΠΟΘΗΚΕΣ ,ΕΦΟΔΙΟΠΟΜΠΕΣ»

Βέβαια οι Έλληνες πρωτοπόροι αντάρτες δεν περίμεναν τον Στάλιν για να πάρουν πρωτοβουλίες .Ούτε ο Γλέζος με τον Σάντα είχαν κομματική ντιρεκτίβα για να κατεβάσουν την Ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη στις 30 Μαΐου του 41.Ήταν το λαϊκό πατριωτικό ένστικτο που τα ξεκίνησε έστω χωρίς σχέδιο και γνώση

.

Από το καλοκαίρι του 41 διάφορες μορφές ομάδων με την ονομασία Νέα φιλική Εταιρεία καλούσαν τον κόσμο σε ένοπλη δράση και παρακινδυνευμένες ασυντόνιστες κινήσεις . Στην Νιγρίτα Σερρών ο δάσκαλος Θάνάσης Γκένιος (Λασάνης) ίδρυσε την αντάρτικη ομάδα ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ και στην περιοχή του Κιλκίς ο Χρήστος Μόσχος την ομάδα ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ . Και οι δύο ήταν έφεδροι αξιωματικοί του στρατού και μέλη στο παράνομο τότε ΚΚΕ.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι από τον Μά’Ι’ο του 41 είχε ιδρυθεί στην Θεσσαλονίκη η Ομάδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ με συμμετοχή αντιφασιστών όλων των τάσεων . Συμμετείχε αρχικά σ΄αυτή και ο μετέπειτα αδικοχαμένος Δημήτρης Ψαρός στρατιωτικός διοικητής της ΕΚΚΑ. Η ομάδα αυτή δεν είχε συνέχεια λόγω ασυμφωνίας για τον χαρακτήρα και τον χρόνο έναρξης της αντίστασης.

 

 Οι πρώτες αντάρτικες ομάδες χωρίς τις απαραίτητες γνώσεις προχώρησαν σε ορισμένα αυθόρμητα σαμποτάζ τα οποία απαντήθηκαν με σκληρότατα αντίποινα εκ μέρους των κατακτητών ιδιαίτερα στα Κερδύλλια Νιγρήτας Σερρών με 250 εκτελέσεις και στο Μεσόβουνο Εορδαίας με 165 θύματα . Ακολούθησαν και άλλα αντίποινα σε κάθε απόπειρα των μικρών ανταρτικών ομάδων.

 

Στην έβδομη ολομέλεια του ΚΚΕ τον Σεπτέμβρη του 41 έγινε η πρώτη συζήτηση για την ένοπλη πάλη ακολουθώντας τα πρότυπα του Τίτο στην Γιουγκοσλαβία. Η πρώτη κίνηση του ΕΑΜ ήταν να ιδρύσει το ΣΚΑ ( Στρατιωτικό Κέντρο Αντίστασης ) που ήταν ένα συμβούλιο αποτελούμενο κυρίως από μόνιμους αξιωματικούς οι οποίοι είχαν διωχθεί τα προηγούμενα χρόνια λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων .

Πρώτοι αξιωματικοί ήταν ο συνταγματάρχης Νίκος Παπασταματιάδης και ο λοχαγός Θεόδωρος Μακρίδης (2)

Ο Θεόδωρος Μακρίδης

 

Ο Άρης , ο Ελληνοαμερικανός σύνδεσμος Τζων Φατσέας και ο Γιάννης Μιχαλόπουλος (Ωρίωνας) καπετάνιος της 9ης Ταξιαρχίας στην ελεύθερη Καλαμάτα 12-9-44

 

Στις 2 Φλεβάρη σε ένα σπίτι στους Αμπελόκηπους της Αθήνας αποφασίστηκε η ίδρυση του ΕΛΑΣ που αρχικά ήταν να ονομαστεί ΕΛΣ δηλαδή ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ . Στην σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε να προστεθεί και η λέξη ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΣ ,δηλαδή να γίνει ΕΛΑΣ . Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για το ποιος πρόσθεσε την λέξη Απελευθερωτικός αλλά λίγη σημασία έχει . Η ουσία είναι ότι λίγες μέρες αργότερα στις 16 ΦΛΕΒΑΡΗ 1942 εξέδωσαν και κυκλοφόρησαν παράνομο προπαγανδιστικό υλικό με το οποίο καλούσαν αξιωματικούς , υπαξιωματικούς και βετεράνους φαντάρους του Αλβανικού μετώπου να προσφέρουν τις γνώσεις τους

«Έλληνες αξιωματικοί,υπαξιωματικοί ,έφεδροι πολεμιστές ,ανάπηροι .Προσφέρετε τις γνώσεις σας , την πείρα σας ,την δοκιμασμένοι τόλμη σας στην οργάνωση των Εθνικών δυνάμεων.Το 1821 του Κολοκοτρώνη ,του Μιαούλη , του Κανάρη, του Οικονόμου , του Καρατζά ας είναι ο οδηγός σας « ΕΑΜ

 

Ο Άρης τις πρώτες του μέρες στο βουνό

Ο Ανδρέας Τζήμας ( Σαμαρινιώτης)

 

Στην Μακεδονία υπήρχε κάποιος στρατιωτικός οπλισμός που είχε εγκαταλειφθεί μετά την κατάρρευση του Μακεδονικού μετώπου και είχε συγκεντρωθεί και κρυφτεί από πατριώτες της περιοχής.

Στις 15 Μαΐου 1942 ο Άρης Βελουχιώτης με εντολή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ άρχισε να οργανώνει σε μονάδες τις πρώτες ανταρτοομάδες της Φθιώτιδας από όπου κατάγονταν .Η εξέλιξη στην συνέχεια ήταν ραγδαία.

Αρκετές από αυτές μετατράπηκαν σε συγκροτήματα με 50-100 μαχητές το καθένα. Αρχικά δημιουργήθηκαν υπαρχηγεία ανά ορεινό όγκο και περιορισμένη περιοχή, και αργότερα αρχηγεία με ευθύνη να συντονίζουν την δράση, όλων αυτών των δυνάμεων του ΕΛΑΣ. Δημιουργήθηκε Γενικό Αρχηγείο του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη και Στρατηγείο του ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία

.

Στο τέλος του 42 και αφού είχε προηγηθεί η επιτυχία του Γοργοποτάμου ο ΕΛΑΣ αριθμούσε 6000.

Τον Απρίλιο άρχισε η μαζική προσχώρηση στον ΕΛΑΣ μετά την ανάληψη της αρχηγείας του από τον απότακτο συνταγματάρχη Στέφανο Σαράφη . Στις 2 Μαΐου του 43 αποφασίστηκε η ίδρυση Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ .

Αρχικά ο ΕΛΑΣ διοικούνταν από τριανδρίες σε όλες τις μορφές των μονάδων του . Στην ηγεσία του στρατιωτικός διοικητής ο ΣΑΡΑΦΗΣ , Καπετάνιος ο ΑΡΗΣ, πολιτικός υπεύθυνος εκπρόσωπος του ΕΑΜ ο Ανδρέας Τζήμας ( ψευδώνυμο Σαμαρινιώτης) .

 

Στις 16 Ιουνίου αποφασίστηκε η μετατροπή του ΕΛΑΣ σε τακτικό στρατό .

Στις 5 Ιουλίου του 1943, υπογράφηκε στην Καστανιά η συμφωνία υπαγωγής του ΕΛΑΣ στο Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ). Εκ μέρους του ΣΜΑ, την υπέγραψε ο αρχηγός της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής στην Ελλάδα (ΒΣΑ), ταξίαρχος Εντι Μάγιερς, εκ μέρους του ΕΑΜ ο Βασίλης Σαμαρινιώτης.

 

Τον Αύγουστο του 43 άρχισε να λειτουργεί η σχολή αξιωματικών του ΕΛΑΣ αρχικά στο Περτούλι και στην συνέχεια στην Ρεντίνα και Κεράσοβο Ευρυτανίας . Από την ταχύρυθμη σχολή αποφοίτησαν περίπου 1200 αξιωματικοί . Πρώτος διοικητής της σχολής ήταν ο συνταγματάρχης Πετρουλάκης (3). Τον Αντικατέστησε ο ταγματάρχης Κώστας Γκικόπουλος πρώην αξιωματικός του ΕΔΕΣ που προσεχώρησε στον ΕΛΑΣ βλέποντας τις παλινωδίες του Ζέρβα .

Ο Κώστας Γκικόπουλος διοικητής της σχολής όταν αυτή λειτουργούσε προσωρινά στο Κεράσοβο

 

Πίνακας Ιάσονα Χανδρινού . Τον επόμενο χρόνο οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ τριπλασιάστηκαν

 Διαβιβαστές

  Ο ένοπλος κλήρος

 

Αντάρτες από την Μαγνησία . Αριστερά ο Νίκος Γιακούλας από το Βελεστίνο και ο Βασίλης Σιγάλας από τον Βόλο 

Η παράδοση των όπλων επάνω . Κάτω :Μπαρουτοκαπνισμένοι αντάρτες με δάκρυα στα μάτια αποχαιρετούν τα όπλα τους

Αυτόν τον αντάρτικο στρατό , τον καλύτερο στην σκλαβωμένη Ευρώπη δεν μπόρεσαν να τον διατηρήσουν οι πολιτικοί ηγέτες του.

Δυστυχώς η πολιτική ηγεσία του ΕΑΜ δεν κατόρθωσε κυρίως λόγω έλλειψης πείρας να διαχειριστεί τα σύνθετα ζητήματα που είχαν σχέση με τις διεθνείς ισορροπίες και τις μελλοντικές πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα .

 

Στην συμφωνία της Καζέρτα (4) παρέδωσε ουσιαστικά την ηγεσία του ΕΛΑΣ στον Βρετανό ΣΚΟΜΠΙ .Αργότερα στα Δεκεμβριανά χωρίς σχέδιο τις πρώτες δύο εβδομάδες άφηνε ανενόχλητους τους Βρετανούς να εξοπλίζουν του Βασιλικούς Χίτες και του δοσίλογους ταγματασφαλήτες .

 Έτσι ήρθε αναγκαστικά η συμφωνία της Βάρκιζας και η αποστράτευση δεκάδων χιλιάδων Ελασιτών που παρέδιδαν τα τιμημένα όπλα τους με δάκρυα στα μάτια 

 

 

Απολυτήριο αντάρτη μαχητή  

 

Σημειώσεις :

 1)ΑΛΜΥΡΟΣ https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1490158497992719&id=349248072083773

2) ΜΑΚΡΙΔΗΣ https://simea2016.blogspot.com/2021/01/blog-post.html

3) ΠΕΤΡΟΥΛΑΚΗΣ https://simea2016.blogspot.com/2020/07/blog-post_30.html

4) ΚΑΖΕΡΤΑ https://www.facebook.com/simea2016/posts/252303983568058

 

 

Πηγές: Στέφανος Σαράφης , Μανώλης Γλέζος ,Συλλογικό Στ΄ Άρματα , στ΄Άρματα , Γρηγόρης Φαράκος, Ιάσων Χανδρινός ,Βασιλική Λάζου ,Πέτρος Ανταίος, Θανάσης Χατζής , Φοίβος Γρηγοριάδης, Χάγκεν Φλαϊσερ,Το χρονικό της Αντίστασης αρχείο ΕΡΤ,Μαρκ Μαζάουερ , Λάζαρος Αρσενίου ,Γιάννης Πριόβολος ,Μπαλλής Δημήτριος , Στέφανος Στουρνάρας, Χαράλαμπος Αλεξάνδρου.Νίτσα Κολιού , Χαράλαμπος Σουβλής ,

 Eπισκεφτείτε την σελίδα μας στο FB      https://www.facebook.com/simea2016?ref=bookmarks