Οι γενναίοι των Σποράδων
https://www.facebook.com/simea2016/posts/1453798564962046
Κείμενο: Απόστολος Κ. Αποστολάκης
Μόνο αυτός ο τίτλος ταιριάζει στο σημερινό αφιέρωμα, γιατί χρειάζεται μεγάλη γενναιότητα και αλτρουισμό για να κρύβεις και να φυγαδεύεις ανθρώπους που δεν τους ξέρεις.
Σε προηγούμενη αφιέρωση για το ΕΛΑΝ (1)είχαμε γράψει ότι πολύ πριν αυτό δημιουργηθεί , είχαν βρεθεί πατριώτες στην περιοχή μας και ειδικότερα στις Βόρειες Σποράδες που ανέλαβαν το έργο της φυγάδευσης Βρετανών στρατιωτών που αποκλείστηκαν στην κατεχόμενη Ελλάδα από Αλιάκμονα και κάτω.
Τρία Τάγματα Αυστραλών και Νέο Ζηλανδών είχαν μείνει σαν οπισθοφυλακή του Βρετανικού στρατού που υποχώρησε μπροστά στην γρήγορη προέλαση των Γερμανών τον Απρίλιο και Μάϊο του 41
Με την βοήθεια του ντόπιου πληθυσμού ( Λάρισα-Βόλος-Λαμία )και χωρίς καθοδήγηση από κάποια Ελληνική αρχή, οι Βρετανοί στρατιώτες περνούσαν αρχικά στην Σκιάθο και από εκεί σε συνεργασία και με τα άλλα νησιά των Σποράδων φυγαδεύονταν στην Τουρκία όπου οι Άγγλοι είχαν δημιουργήσει ειδικό σταθμό υποδοχής . Κάποιοι που εγκλωβίστηκαν στην Αθήνα φυγαδεύτηκαν από πιο οργανωμένα δίκτυα που άφησαν πίσω τους οι Άγγλοι .
Στην Σκιάθο ο Τελώνης Βαγγέλης Χρυσοφάκης που εκτελούσε και χρέη Λιμενάρχη οργάνωσε ομάδα περίθαλψης και φυγάδευσης με την Σεραΐνα Κάλλιαρη ( Καλλιαρίνα την φώναζαν στον νησί ) τον γιατρό Γ. Πουλάκη τον Αγροφύλακα Ν.Λιακόπουλου και αφού έπεισαν τους ιδιοκτήτες καϊκιών . Γιώργο Κάλλιαρη ,Νίκ. Τζούμα , Καραστατήρα, και Χρήστου άρχισαν το ηρωικό έργο τους . Σε αυτούς προστέθηκε αργότερα και το καΐκι του Αιγινήτη Μιχάλη Παντελή που μίσθωσαν οι Άγγλοι και εκτελούσε περιστασιακά δρομολόγια για τις ανάγκες τους.
Η ομάδα γρήγορα προδόθηκε στους Ιταλούς πριν ολοκληρώσει το έργο της. Στο νησί οι Ιταλοί συνέλαβαν τον αρχηγό της ομάδας Χρυσοφάκη και όλη την ομάδα . Στην συνέχεια έκαναν έφοδο και στα άλλα δύο νησιά των Σποράδων . Ήταν 19 Ιανουαρίου 1942.
Ο Χρυσοφάκης πριν συλληφθεί και βασανιστεί είχε προλάβει να ειδοποιήσει τον συνεργάτη του Αλέκο Μακρή τηλεγραφητή στην Γλώσσα Σκοπέλου και τους συνεργάτες του στην Αλόννησο για να πάρουν τα μέτρα τους . Παρ’όλα αυτά οι Ιταλοί με την βοήθεια των εκεί προδοτών στην Αλόννησο συνέλαβαν τον, Μαλαματένιο, τον Μήτσο Δροσάκη, τον Χρήστου και τον Τελώνη Μαντούβαλο αφού τον τραυμάτισαν με πυροβολισμό. Τον πρόεδρο του νησιού Αλεξίου τον τραυμάτισε με την ξιφολόγχη ο Ενωμοτάρχης του νησιού και παρά την φυγαδευσή του στην Τουρκία πέθανε από το τραύμα του .
Οι συλληφθέντες δικάστηκαν στον Βόλο με άλλους εξήντα μας πληροφορεί ο στρατολόγος του 54ου Συντάγματος ΕΛΑΣ Σπύρος Παπασταφίδας στην εξιστορησή του για την σύλληψη και την δίκη του γιού του Γιάννη που συμμετείχε στο δίκτυο του Βόλου. Μετά από προφυλάκιση στον Βόλο καταδικάστηκαν από Ιταλικό στρατοδικείο με εξοντωτικές ποινές φυλάκισης από 2 έως δεκαέξι χρόνια σε φυλακές Βόλου, Λάρισας και Τρικάλων και μετά στην Ιταλία . Την ίδια τύχη είχαν και οι Σκοπελίτες Σκλάβος Βαγ., Μπούγας Ανασ. Προκοπίου Προκόπης.
Κάποιοι κατόρθωσαν μετά από λάδωμα δικαστών και καραμπινιέρων να απαλλαγούν .
Όταν η Ιταλία συνθηκολόγησε οι Γερμανοί οδήγησαν την Καλλιαρίνα ,τον αδελφό της Σταύρο Δαμδανιώτη ,τον Καραστατήρα, τον Νίκο Τζούμα και τον Μαντούβαλο σε Γερμανικά στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας . Δυστυχώς δεν είναι καταχωρημένα όλα τα ονόματα .Οι δύο τελευταίοι πέθαναν από τις κακουχίες . Η Καλλλιαρίνα ¨φιλοξενήθηκε¨ σε στρατόπεδο κοντά στην Λειψία όπως αναφέρει η Κατίνα Κακασή από τον Αλμυρό και όταν επέστρεψε στην Ελλάδα ήταν πραγματικό ράκος . Από την Ελλάδα μπορεί να μην ανταμείφτηκε για τις υπηρεσίες της, την τίμησε όμως η ΝΕΑ ΖΗΛΑΝΔΙΑ.
Ο Χρυσοφάκης στην Ιταλία ήταν κλεισμένος σε φυλακές κοντά στην Νάπολη και ελευθερώθηκε από τους Αμερικάνους όταν αυτοί κατέλαβαν την περιοχή . Είχε προλάβει η δοσιλογική Κυβέρνηση των Αθηνών να τον απολύσει από την δουλειά του στις 16-9 42 με το ΦΕΚ 168. . Δυστυχώς και αυτός ανταμείφθηκε αργότερα όπως και ο γιός του με εξορία στην Ικαρία και Μακρόνησο.
Μετά την εξάρθρωση του δικτύου σταμάτησε η φυγάδευση των Αυστραλών και ΝεοΖηλανδών για αρκετό διάστημα με αποτέλεσμα πολλοί που ξέμειναν πίσω να συλληφθούν και να σταλούν σε Γερμανικά στρατόπεδα.
Από την άνοιξη του 42 είχε αρχίσει να αναπτύσσεται δυναμικά η οργάνωση του ΕΑΜ στα νησιά των Σποράδων και ανέλαβε αυτή πλέον δράση . Είχε πάρει όμως το μάθημα της προδοσίας και έκτοτε δρούσε με όλους τους συνωμοτικούς κανόνες που αρμόζουν σε παράνομη οργάνωση . Χρειάστηκε βέβαια να εκτελεστεί κάποιος προδότης από τον ριψοκίνδυνο Γιαννόπουλο όπως είχαμε γράψει σε προηγούμενο αφιέρωμα για το ΕΛΑΝ . Άλλοι τρείς προδότες πιάστηκαν από τον ΕΛΑΣ και μετά από δίκη που έγινε σε ειδικό Λαϊκό Δικαστήριο στο Πήλιο καταδικάστηκαν σε θάνατο .
Ο γνωστός ψυχίατρος και κλινικάρχης του Βόλου Αργύρης Μπισακός που διετέλεσε ένα διάστημα Γραμματέας της ΕΠΟΝ Σκιάθου, εξιστορεί στην Νίτσα Κολιού τον ενθουσιασμό και αλληλεγγύη που επικρατούσε στην περιοχή από την παλλαϊκή δράση του ΕΑΜ .
Πρωταγωνιστικό ρόλο στο ΕΑΜ της Σκιάθου έπαιξαν ο Γραμματέας του ΕΑΜ Σκιάθου Γιάννης Παρίσσης , ο Δικηγόρος Κυριάκος Βασιλιάς, τα αδέλφια Τρακόσα , ο Αλ. Γιουβανάκης, ο Δημ. Μιτζέλος και βέβαια δεν πρέπει να ξεχάσουμε τους δέκα εκτελεσμένους για την υπόθεση Άντλερ,(2) μεταξύ των οποίων ήταν ο Θεοδόσης Παρίσσης.
Στην Σκόπελο που έδρασαν από την αρχή της κατοχής κάποιοι εξόριστοι Κομουνιστές από το καθεστώς Μεταξά, οργανώθηκε άρτιο δίκτυο φυγάδευσης Βρετανών και αργότερα Εβραίων . Εκτός από τους τρεις που αναφέραμε ότι στάλθηκαν όμηροι στην Ιταλία, ψυχή της οργάνωσης ήταν ο τηλεγραφητής Αλέκος Μακρής, ο Χρήστος Παχής , ο Δημήτρης Κουτσομύτης, ο Γιώργος Καράδης, ο Παν Ραμαντάνης , ο Γιώργος Μαλεφάλης και αρκετοί άλλοι. Ιδιαίτερη περίπτωση ήταν ο Γιάννης Χανάς ο οποίος μετά την προδοσία της ομάδας διέφυγε στην Μέση Ανατολή και κατατάχτηκε στο πολεμικό ναυτικό.
Και στην Αλόννησο οργανώθηκε πυρήνας του ΕΑΜ ο οποίος συνέχισε το έργο των πατριωτών που είχαν προδοθεί . Ήταν πάρα πολλοί οι Αλονησιώτες που πήραν μέρος στον αγώνα με πιο γνωστούς τον Νίκο Δροσάκη που ανέλαβε Γραμματέας , ο Παν .Τσουκανάς, ο Γιάννης Αθανασίου, ο Μιχ Κυριαζής ,ο Κώστας, Μαυρίκης, ο Κώσ Μαλαματένιος, ο Νίκος Φλωρούς και πολλοί άλλοι που κατατάχτηκαν στον ΕΛΑΣ Πηλίου .
Το νησί μπήκε και αυτό στο στόχαστρο της προδοτικής οργάνωσης ΕΑΣΑΔ του Καλαμπαλίκη η οποία σε επιδρομή της τον δεκαπενταύγουστο του 44 σκότωσε 10 πατριώτες μετά από υπόδειξη ενός προδότη.(2) Στην επιδρομή συμμετείχαν και απομεινάρια Βλάχων πρώην λεγεωνάριων οι οποίοι μετά την διάλυση της Λεγεώνας(3) βρήκαν στέγη στα εγκληματικά ΕΑΣΑΔ. Ανάμεσα στους 10 εκτελεσμένους και ο Γραμματέας του ΕΑΜ Αλονήσου Νίκος Δροσάκης. Υπήρχαν και οι συλληφθέντες του 42 που μαζί με τους άλλους Σποραδίτες σάπιζαν στις φυλακές και στα στρατόπεδα της Ιταλίας και Γερμανίας .
Είναι δεκάδες τα ονόματα που θα έπρεπε να αναφέρουμε για κάθε νησί των Σποράδων, οι περισσότεροι των οποίων κατατάχθηκαν σε μονάδες του ΕΛΑΣ Πηλίου και πολλοί από αυτούς ανταμείφθηκαν με εξορίες και φυλακίσεις .Υπάρχει ένας αρκετά κατατοπιστικός κατάλογος στο θαυμάσιο βιβλίο της εκπαιδευτικού Κατερίνας Κουρκούμπα –Δελακουβία που ζει στην Σκιάθο.
Τα αφιερώματα στο fb τα οποία δεν πρέπει να είναι μεγάλα ,στόχο έχουν να υπενθυμίσουν τα γεγονότα, αδυνατούν όμως να αναφερθούν σε όλα τα ονόματα . Αυτό είναι δουλειά των βιβλίων.
Το συμπέρασμα είναι ότι οι Σποράδες πρωταγωνίστησαν στον αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας και την σωτηρία εκατοντάδων Βρετανών και Εβραίων .
Σημειώσεις:
1)Για το ΕΛΑΝ εδώ>https://simea2016.blogspot.com/2021/04/blog-post_10.html
2Για την απαγωγή του Γερμανού διοικητή Σποράδων Άντλερ στο επόμενο αφιέρωμα
3)Στην δίκη των δοσιλόγων ο συγκεκριμένος έπεσε στα μαλακά
4)Για την δράση της Λεγεώνας > https://simea2016.blogspot.com/2020/05/blog-post_22.html
Πηγές: Νίτσα Κολιού, Κατ. Κουρκούμπα –Δελακουβία , Λάζαρος Αρσενίου , Γιώργος Σανιδάς , Δημ.Παπαδόπουλος,αφήγηση Σταθμάρχη Χωροφυλακής Γλώσσας Γρηγόρη Φίλου και του Εαμίτη Κώστα Τσουρού από την Σκιάθο κατοίκου αργότερα Άλλης Μεριάς. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον Σκιαθίτη Γιάννη Γιαλλή για τις φωτογραφίες
ΣΥΝΔΕΘΕΙΤΕ με την σελίδα του ΣΙΜΕΑ για να παρακολουθήσετε την διαδικτυακή εκδήλωση την ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΜΑΙΟΥ στις 7,30 το απόγευμα η στην σελίδα μας στο youtube https://youtu.be/bn4abrrUo9k
ο Γραμματέας του ΕΑΜ Γ Παρίσσης
ο Δικηγόρος Κυριάκος Βασιλιάς
ο εκτελεσμένος Δημ Παρίσσης πατέρας πέντε παιδιών
