Γεώργιος Καρτάλης
Από τα σαλόνια του Βόλου στην Εθνική Αντίσταση
Κείμενο : Απόστολος Κ. Αποστολάκης
Συμπληρωμένη αναδημοσίευση
«Όσο για τον Γ.Καρτάλη , τον θεωρώ προσωπικά ως τον εντιμότερο αστό πολιτικό της εποχής του. Και ούτε εγώ , αλλά ούτε και το ΚΚΕ θα ξεχάσουμε ποτέ τους αγώνες του Καρτάλη μετά τον Εμφύλιο για την Εθνική συμφιλίωση . Όπως δεν θα ξεχάσουμε ότι υπήρξε ο μοναδικός υπουργός που υπέβαλε μαζί με τον υφυπουργό τύπου Ιωσήφ (δηλώνοντας έτσι τον αποτροπιασμός του) την παραιτησή του , την ημέρα που οι παλατιανοί και οι Αμερικανοί εκτέλεσαν τον Μπελογιάννη.»
Τα επαινετικά αυτά λόγια έχουν ιδιαίτερη αξία αφού τα έχει πει ο Χαρίλαος Φλωράκης και είναι γραμμένα στην δίτομη βιογραφία του από τον Χρήστο Θεοχαράτο (σελ 166 Α τόμος)
Ο Καρτάλης όμως δεν έπαιξε θετικό ρόλο μόνο μετά τον εμφύλιο . Ήταν από τους πρώτους αστούς πολιτικούς που δραστηριοποιήθηκαν στην Εθνική Αντίσταση δημιουργώντας την ΕΚΚΑ το 1942. Την ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ . Το καταστατικό της ΕΚΚΑ δεν είχε μεγάλες διαφορές από αυτές του ΕΑΜ . Στόχευε στην απελευθέρωση της πατρίδας με παράλληλη αλλαγή των συντηρητικών στερεοτύπων που υπήρχαν πριν τον πόλεμο .
Η ιδιαιτερότητα του Γιώργου Καρτάλη συνίσταται στην πολιτική και ταξική καταγωγή του λόγω της οικογενειακής παράδοσης την οποία δεν δίστασε να εγκαταλείψει .
Μεγαλωμένος στα σαλόνια της πάμπλουτης και μεγάλης πολιτικής οικογένειας των Καρτάληδων από την Τσαγγαράδα Μαγνησίας η οποία για 50 χρόνια έπαιζε καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις , ο Γιώργος Καρτάλης πολιτεύτηκε πολύ νέος το 1934 μόλις 26 ετών διεκδικώντας το αξίωμα του Δημάρχου Παγασών ( μετέπειτα Βόλου) για λογαριασμό της δεξιάς παράταξης. Δεν κατόρθωσε να εκλεγεί για 7 μόνο ψήφους. Αντιπάλους είχε τον Σπυρίδη από το Βενιζελικό κόμμα και τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη από το ΚΚΕ ο οποίος συγκέντρωσε σημαντικό ποσοστό ψήφων ( 20%)
Ο Καρτάλης είχε χρειαστεί να εγκαταλείψει τις σπουδές στο εξωτερικό προκειμένου να αναλάβει τα ηνία του Καρταλικού κόμματος στην Μαγνησία μετά τον θάνατο του θείου του Κώστα Καρτάλη το 1933. Οι σπουδές του ήταν πολύ σπουδαίες για την εποχή του . Στην Ζυρίχη Πολυτεχνείο , στο Μόναχο φυσική ,στην Λειψία Νομικά , στο Λονδίνο Οικονομικά και κοινωνιολογία και στο Κίελο επίσης οικονομικά.
Το 1935 εκλέχτηκε βουλευτής με το δεξιό ΛΑΙΚΟ ΚΟΜΜΑ και γίνεται υφυπουργός Εθνικής οικονομίας και αργότερα Υπουργός Εργασίας. Είναι αυτός που έβαλε τις βάσεις για επέκταση της οκτάωρης εργασίας αφουγγραζόμενος τις εργατικές διεκδικήσεις. .
Η Βασιλομεταξική δικτατορία σταμάτησε την πολιτική του σταδιοδρομία αλλά του έδωσε την ευκαιρία να αναθεωρήσει τα πολιτικά του πιστεύω. Απαλλάσσεται από τον τσελιγκάδικο επαρχιακό παλαιοκομματισμό της οικογένειας και υιοθετεί φιλελεύθερες και σοσιαλδημοκρατικές ιδέες όπως περιγράφει ο Κομνηνός Πυρομάγλου.
Λίβανος με τον γαμπρό του υπαρχηγό του ΕΔΕΣ Κομνηνό ΠυρομάγλουΑν και φανατικός αντιβενιζελικός μέχρι το 1936, δεν διστάζει να συνεργαστεί με τους απότακτους Βενιζελικούς συνταγματάρχες Ψαρρό και Μπακιρτζή για να δημιουργήσουν την ΕΚΚΑ το 1942 με την προτροπή και βοήθεια των Άγγλων.
Στρατιωτικός βραχίονας της ΕΚΚΑ ήταν το 5/42 Σύνταγμα ανταρτών το οποίο προσπάθησε να δημιουργήσει ο Ψαρρός στην περιοχή Γκιώνα ς – Παρνασσού.
Ο άφθονος Βρετανικός εξοπλισμός και η περιοχή που επέλεξε ο Ψαρρός να εγκατασταθεί, ήταν η αιτία σοβαρών προστριβών με τον ήδη εγκαταστημένο εκεί ΕΛΑΣ . Παρόλα τα τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν τα οποία είχαν αποτέλεσμα την δολοφονία του Ψαρρού από τον φανατικό ταγματάρχη του ΕΛΑΣ Θύμιο Ζούλα τον Απρίλιο του 44, ο Καρτάλης δεν προέταξε την πικρία του.
Μια από τις πλαστές ταυτότητες που χρησιμοποιούσε
Ανάκριση από τις Μεταξικές αρχές
Είχε ο ίδιος προσωπική γνώμη για την ενωτική πολιτική του ΕΑΜ αφού είχε συμφωνήσει και συμμετείχε στο κοινό Στρατηγείο των ανταρτών που είχε δημιουργηθεί στο ΠΕΡΤΟΥΛΙ τον Ιούλιο του 1943. Είχαν συμφωνήσει μάλιστα την περιοχή της Ρούμελης να την διοικεί στρατιωτικά ο Ψαρρός . . Μάλιστα στην υπεράσπιση της Άμφισσας, την διοίκηση δυνάμεων 5/42 και υπέρτερων δυνάμεων του ΕΛΑΣ ( δύο τάγματα )την είχε ο Ψαρρός .
Όλα τα πρωτοκλασάτα στελέχη του ΕΑΜ –ΕΛΑΣ αναφέρονται με θετικά λόγια στον Καρτάλη . Τον θεωρούσαν εν δυνάμει σύμμαχο απέναντι στις μηχανοραφίες του Ζέρβα . Ακόμα και όταν άρχισαν οι εμφύλιες εχθροπραξίες μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ στην Ήπειρο τον Οκτώβριο του 43 ,ο Καρτάλης προσπάθησε να παίξει συμβιβαστικό ρόλο με συμπαθητική ματιά προς το ΕΑΜ .
Όταν τον Αύγουστο του 43 μαζί με την τετραμελή αντιπροσωπεία του ΕΑΜ και τον Κομνηνό Πυρομάγλου του ΕΔΕΣ επισκέφθηκαν το Κάιρο για να συναντηθούν με την εκεί εξόριστη Κυβέρνηση , ο Καρτάλης συντάχθηκε πλήρως με τις θέσεις του ΕΑΜ αναγκάζοντας τον Τσουδερό και την κυβερνησή του να υπογράψουν συμφωνία η οποία προέβλεπε ότι ο Βασιλιάς Γεώργιος δεν θα επέστρεφε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση αν δεν είχε προηγηθεί ανόθευτο δημοψήφισμα .
Όπως αναφέρει ο XEINZ RICHTER στην διδακτορική του διατριβή η οποία κυκλοφόρησε σε βιβλίο στην Ελλάδα το 1975, ο Καρτάλης αν και έμπιστος των Άγγλων έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στο θέμα της βασιλείας και ήταν κάθετα αντίθετος με αυτούς στο θέμα αυτό . Πρώτος αυτός μαζί με τον Πυρομάγλου του ΕΔΕΣ συναντήθηκαν αρχικά με τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και τον φιλελεύθερο Εξηντάρη προετοιμάζοντας το έδαφος.
Στο συνέδριο του Λιβάνου .στο κέντρο ο Παπανδρέου και ο Μιλτ. Πορφυρογένης
Μόνο στο συνέδριο του Λιβάνου τον Μάιο του 44 συναντάμε τον Καρτάλη με αντιΕΑΜικό λόγο αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι λίγες εβδομάδες πριν είχε εκτελεστεί ο στρατιωτικός αρχηγός της οργάνωσης του και προσωπικός του φίλος Ψαρρός.
Στο άσχημο κλίμα μεταξύ ΕΛΑΣ και 5/42 είχαν βοηθήσει με προβοκάτσιες και οι Άγγλοι σύνδεσμοι της περιοχής.( Όχι όλοι)
Ο άλλος συνταγματάρχης της ΕΚΚΑ, ο Ευριπίδης Μπακιρτζής, βλέποντας τις μηχανοραφίες ορισμένων φιλοβασιλικών αξιωματικών που είχαν ενταχθεί στο 5/42 του Ψαρρού, είχε ήδη προσχωρήσει στο ΕΑΜ . Συνετέλεσε και άρνηση της ΕΚΚΑ να συμμετάσχει στην ΠΕΕΑ ( κυβέρνηση του βουνού ) Τον Μπακιρτζή ακολούθησε και ο υποδιοικητής του Συντάγματος ταγματάρχης Λαγγουράνης.
Ο Καρτάλης γρήγορα συνειδητοποίησε ότι οι Άγγλοι που τον στήριζαν αρχικά δεν θα το έκαναν για πολύ αν συνέχιζε την αντιβασιλική του επιλογή . Πολύ σωστά ο Ιωάννης Στεφανίδης χαρακτηρίζει την ΕΚΚΑ και το 5/42 στο βιβλίο του ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΛΩΣΙΜΟΙ . Μετά την συμφωνία του Λιβάνου ορκίστηκε στις 8 Ιουνίου του 1944 υπουργός τύπου με διευρυμένες αρμοδιότητες.
Στην διάρκεια της θητείας του στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας συνάντησε εχθρότητα από τον Παπανδρέου ο οποίος τον κατηγορούσε ότι προσέγγιζε θετικά τις θέσεις του ΕΑΜ .Μετά την έναρξη των Δεκεμβριανών παραιτήθηκε και αυτός από την κυβέρνηση μετά την άρνηση του Παπανδρέου να υιοθετήσει τις συμβιβαστικές προς το ΕΑΜ προτάσεις του .
Το 1945 μετά το τέλος του πολέμου κράτησε αποστάσεις και υποστήριξε πολιτική ουδετερότητας απέναντι στους πρώην συμμάχους. Είχε συνειδητοποιήσει το μοίρασμα της Ευρώπης και το αδιέξοδο που θα ακολουθούσε με αποτέλεσμα τον Εμφύλιο .
Στις εκλογές του 46 συντάσσεται με τις επιλογές του ΕΑΜ και δεν παίρνει μέρος καταγγέλλοντας το όργιο της λευκής τρομοκρατίας που είχε εξαπολύσει το παρακράτος της δεξιάς.
Τον Νοέμβριο του 48 υιοθετεί την πρωτοβουλία του Αυστραλού Υπουργού εξωτερικών ΕΒΑΤ και μαζί με άλλους Έλληνες πολιτικούς και επιστήμονες απευθύνουν με τηλεγράφημα, έκκληση στον Πρόεδρο της Γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ για συμβιβαστική ειρηνική λύση στην Ελλάδα. Η πρωτοβουλία έπεσε στο κενό μετά την σφοδρή αντίδραση της δεξιάς και των φιλελευθέρων . Όσοι υπέγραψαν το κείμενο στην Ελλάδα αποδοκιμάστηκαν η ξυλοκοπήθηκαν όπως ο βουλευτής Βοραζάνης ο οποίος διαγράφτηκε από το κόμμα των Φιλελευθέρων .
Συμμετείχε στις κυβερνήσεις Πλαστήρα σαν υπουργός Οικονομικών και Συντονισμού. Πρωτοστάτησε στα μέτρα ειρήνευσης και για το κλείσιμο της Μακρονήσου παρά την λυσσαλέα αντίδραση του Παπάγου . Ο Πλαστήρας τον εκλιπαρεί να μην επιμείνει στην παραιτησή του μετά την εκτέλεση του Μπελογιάννη. Ανακαλεί …..
Ο Αμερικανός όμως πρεσβευτής Πιουριφόυ είχε άλλα σχέδια . Είχε δρομολογήσει την εγκατάσταση στον Πρωθυπουργικό θώκο τον Στρατηγό Παπάγο.
Ο Καρτάλης εκλέχτηκε Δήμαρχος Βόλου στις εκλογές του 54 από την πρώτη Κυριακή με ποσοστό 58% υποστηριζόμενος από την ΕΔΑ και άλλους προοδευτικούς Βολιώτες. Ήταν αυτός στον οποίο έλαχε το βαρύ φορτίο για να ανακουφίσει τους σεισμόπληκτους και τους πλημμυροπαθείς που επλήγησαν μέσα σε λίγους μήνες το 1955.
Παράλληλα με τα Δημαρχιακά του καθήκοντα πρωτοστάτησε στην δημιουργία της Δημοκρατικής Ένωσης η οποία συγκέντρωσε όλες τις αντιπολιτευόμενες δημοκρατικές δυνάμεις και στις εκλογές του 1956 κέρδισε τους περισσότερους ψήφους αλλά όχι και την Κυβέρνηση εξαιτίας του λεγόμενου τριφασικού εκλογικού συστήματος .48,15% έναντι 47,38%.
Στις εκλογές αυτές εκλέχτηκε Βουλευτής στην Μαγνησία (1)μαζί με τον Στέφανο Σαράφη και τον συνδικαλιστή της ΕΔΑ Αντώνη Πατσιαντά
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι επαφές που είχε ο Καρτάλης με το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ Μιλτιάδη Πορφυρογένη, ο οποίος είχε έρθει με παράνομο κλιμάκιο στην Ελλάδα προκειμένου να βοηθήσει στο στήσιμο της Δημοκρατικής Ένωσης . (ομιλία του Ηλία Νικολακόπουλου «Γεώργιος Καρτάλης - Μιλτιάδης Πορφυρογένης: παραλληλισμοί», Βόλος 26-1-2005, εκδήλωση των Φίλων των ΑΣΚΙ και του Δημοτικού Κέντρου Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου).
Οι δύο βολιώτες πολιτικοί πρώην αντίπαλοι, ήταν οι αρχιτέκτονες της συνεργασίας όλων των δημοκρατικών δυνάμεων με αρχή την δημοτική αρχή στον Βόλο .
.
Πέθανε πολύ νέος μόλις 49 ετών τον Σεπτέμβριο του 1957 στο Λονδίνο από ανακοπή καρδιάς. Λίγους μήνες μετά πέθανε και ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης εξόριστος στην Πράγα παραμερισμένος από το κόμμα του .
τελευταίο ταξίδι στο Λονδίνο γι θεραπεία στο καρδιακό πρόβλημα που είχε . Επέστρεψε σε φέρετροΠηγές : Χρήστος Χρηστίδης Ίδρυμα Βουλής, Ιστορια της Ελλάδας εκδ Βιβλιόραμα ,Ιστορία Ελλήνων εκδ ΔΟΜΗ , Φ .Γρηγοριάδης, Χάγκεν Φλάϊσερ, Χάινζ Ρίχτερ, Στ. Σαράφης, Κομνηνός Πυρομάγλου, Πάνος Σκοτινιώτης Σπ .Λιναρδάτος, Πρ. Παπαστράτης, Χρήστος Θεοχαράτος, Απόστολος Στρογγύλης Α έκδοση , Γρ. Φαράκος, Ηλ. Νικολακόπουλος, Αντώνης Τσολάκης , Ιωάννης Στεφανίδης ,Κατερίνα Πορφυρογένη , αφιερώματα ,
Σημείωση 1) Παρότι ό νομός Μαγνησίας δημιουργήθηκε το 1942 , μέχρι το 1956 άνηκε στην εκλογική περιφέρεια του νομού Λάρισας
Σημείωση 2: Ο υπαρχηγός του ΕΔΕΣ Κομνηνός Πυρομάγλου είχε παντρευτεί την αδελφή του Καρτάλη Αμαλία ( Έμμη)
Αν σας άρεσε το αφιέρωμα ,κοινοποιήστε το και δηλώστε ακόλουθοι της σελίδας προκειμένου να ενημερώνεστε για κάθε νέα ανάρτηση καθώς και για την δραστηριότητα του συλλόγου