ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΣΤΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ
Κείμενο :Απόστολος Κ. Αποστολάκης
Δεν ξεχνάμε λοιπόν τα έξι εκατομμύρια αφανισμένων Εβραίων από την ναζιστική φρίκη ,δεν σιωπάμε για την γενοκτονία στην Γάζα που δυστυχώς γίνεται από τους απόγονους των αδικοχαμένων παππούδων τους .
Η πρώτη φωτογραφία που απεικονίζει Αμερικανούς αξιωματικούς να παρακολουθούν έναν λιπόσαρκο κρατούμενο πιανίστα σε στρατόπεδο συγκέντρωσης είναι σίγουρα προπαγανδιστική, αλλά καθόλου δεν μειώνει την αξία της και τον πραγματικό συμβολισμό της .
Η αποψή μου ότι τραβήχτηκε για λόγους σκοπιμότητας ξεκινάει από το γεγονός ότι όλοι είναι ντυμένοι με καθαρά και σιδερωμένα ρούχα , άρα δεν είναι από κάποια μέρα απελευθέρωσης ναζιστικού στρατοπέδου όπου οι στρατιώτες έμπαιναν βρώμικοι και αξύριστοι όπως ήταν το φυσιολογικό . Ακόμα και ο σκελετωμένος πιανίστας φαίνεται ότι φοράει καθαρό παντελόνι αλλά χωρίς φανέλα η πουκάμισο ώστε να φαίνεται το σκελετωμένο σώμα του. Είναι ακόμα μία φωτογραφία που βοηθάει στην κατανόηση της ιστορίας .
Όταν ελευθερώθηκαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης από τα Σοβιετικά , Αμερικανικά και Βρετανικά στρατεύματα, βρέθηκαν εναπομείναντες μουσικοί κρατούμενοι οι οποίοι είχαν την τύχη να μην εξολοθρευθούν από τους πρώτους . Επέζησαν επειδή ήταν μουσικοί και το ναζιστικό καθεστώς τους χρησιμοποιούσε ποικιλοτρόπως για να προωθήσει τους σκοπούς του.
Δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο οι ύπαρξη ορχηστρών στα στρατόπεδα συγκέντρωσης .
Η μουσική χρησίμευε ως προπαγάνδα που εφαρμόζονταν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και ακουγόταν από μεγάφωνα που αναμετέδιδαν σε όλη την επικρατειά τους .Όταν δεν υπήρχαν ορχήστρες από κρατούμενους, εξέπεμπαν τα γραμμόφωνα και τα ραδιόφωνα Τα μουσικά έργα βέβαια έπρεπε να είναι συνθετών που οι ναζί τους βάπτισαν σαν αντισημίτες. Ο πιο αγαπημένος τους ήταν ο Wagner.
Πάντα η μουσική συνοδεύονταν με λόγους ναζιστικής προπαγάνδας και με θριαμβευτικές ανακοινώσεις για τις νίκες του γερμανικού στρατού.
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Terezin προβαλλόταν ως παράδειγμα καλλιτεχνικής δημιουργίας και ήταν ιδιαίτερα προσεγμένο για να προβάλλεται σε οργανισμούς όπως ο Ερυθρός Σταυρός. Στο Terezin λειτουργούσαν σύνολα χορωδιών, μουσικής δωματίου ακόμα και σύνολα Jazz παρόλο που ο Χίτλερ και τα μεγαλοστελέχη του καθεστώτος την χαρακτήριζαν παρακμιακή .Αλλά παρακμιακή θεωρούσαν και την μουσική του Τσαικόφσκι μόνο από το γεγονός ότι ήταν Ρώσος στην καταγωγή .
Σε πολλά στρατόπεδα οι κρατούμενοι ήταν υποχρεωμένοι να τραγουδούν όλοι μαζί δυνατά και σωστά ακόμα και αν δεν είχαν μουσικά χαρίσματα
Διηγείται ένας διασωθείς μουσικός
‘’’ Ήμασταν μια χορωδία δέκα χιλιάδων ανδρών. Ακόμα και σε φυσιολογικές συνθήκες, ακόμα και αν όλοι ήξεραν να τραγουδούν σωστά θα χρειάζονταν βδομάδες προβών. Κι επιπλέον (…) πώς θα πηγαίναμε κόντρα στους νόμους της ακουστικής; Ο χώρος είχε διαγώνιο περίπου 300 βήματα. Άρα οι φωνές των ανδρών από το μακρινότερο άκρο θα έφταναν στα αφτιά του διοικητή σχεδόν ένα δευτερόλεπτο αργότερα απ’ ό,τι αυτές των ανδρών που ήταν μπροστά. Αυτό θεωρούνταν απειθαρχία και αντιμετωπίζονταν με τιμωρίες ‘’’
Το 1960 ο Ιταλός τενόρος Emilio Jani αφηγήθηκε τις τραγικές εμπειρίες του από την κρατησή του στο Άουσβιτς δίδοντας τίτλο στην ιστορία του ‘’ Η Φωνή μου με έσωσε, Άουσβιτς 180046.’’
Το θέμα των μουσικών αιχμαλώτων ήταν αποσιωπημένο για το ευρύ κοινό εξαιτίας των πολιτικών εξελίξεων μετά τον πόλεμο . Η δυτική γερμανία ήταν στο πλευρό των δυτικών στην διάρκεια του ψυχρού πολέμου που ακολούθησε και ο ναζιστικός μηχανισμός ενσωματώθηκε σαν κάτι το φυσιολογικό στην διάδοχη πολιτική κατάσταση της Χριστιανοδημοκρατίας . ( θυμίζει την Ελλάδα των δοσιλόγων ) Παρόλα αυτά βρέθηκαν τολμηροί ειδικοί να πραγματοποιήσουν επιστημονικές μελέτες και έρευνες που όμως δημοσιεύτηκαν περισσότερο εκτός Γερμανίας.
Σημαντική συνεισφορά στην ιστορική έρευνα ήταν το ντοκιμαντέρ των Daniel Mann και Joseph Sargent PlAYING FOR TIME ying for Τime το σενάριο του οποίου βασίστηκε στο βιβλίο της Εβραίας τραγουδίστριας και πιανίστριας Fania Fenelon.
''Ο διοικητής του στρατοπέδου Kramer ξέσπασε σε κλάματα όταν παίξαμε το Oνειροπόλημα του Schumann. O Kramer έριξε στους θαλάμους αερίων 24000 ανθρώπους. Όταν κουραζόταν από τη δουλειά του, ερχόταν σε μας και άκουγε Μουσική’. (Από συνέντευξη της F. Fenelon)''
Η τραγουδίστρια διασώθηκε από την φρίκη του Άουσβιτς και περιέγραψε τη ζωή της αλλά και πολλών άλλων γυναικών που σχημάτισαν μια από τις πολλές ορχήστρες του στρατοπέδου.
Σήμερα γνωρίζουμε πως τα στρατόπεδα των Mauthausen Auschwitz, , Dahaou, Buchenwald, Theresienstandt και σχεδόν όλα είχαν μουσικά σύνολα με δραστηριότητα και έχουν διασωθεί πολλές παρτιτούρες, φωτογραφίες και αρχεία. Πολλά στρατόπεδα είχαν τον δικό τους ύμνο που γράφτηκε με παρότρυνση των SS. Υπήρχε ένα είδος ανταγωνισμού μεταξύ των διοικούντων που πίστευαν ότι μπορούσαν να επηρεάσουν την εξέλιξη της καριέρας τους, αλλά και την παραγωγή στα εργοστάσια που βρίσκονταν μέσα στα στρατόπεδα
Οι μουσικοί όμως χρησιμοποιήθηκαν και για την ψυχαγωγία των αξιωματικών . Σε αυτή την περίπτωση οι ναζί υποκριτικά ξεχνούσαν την καταγωγή των Εβραίων και Τσιγγάνων που ήταν οι περισσότεροι μουσικοί . Ένα τέτοιο παράδειγμα παρακολουθήσαμε στην θαυμάσια βραβευμένη κινηματογραφική ταινία ‘’ Ο ΠΙΑΝΙΣΤΑΣ του Πολωνοαμερικανού σκηνοθέτη Ρομάν Πολάνσκι .
Πρόκειται για τη πραγματική ιστορία του Πολωνοεβραίου μουσικού Βλαντισλάβ Σπίλμαν που κατάφερε να διασωθεί χάρη στην τέχνη του αλλά και την αποστασιοποίηση του από την τραγωδία που έβλεπε γύρω του στο Γκέτο της Βαρσοβίας.
Οι μουσικοί κρατούμενοι όμως δεν πρόσφεραν την μουσική τους μόνο στους δεσμώτες τους . Ερμήνευαν συνθέσεις διάσημων συνθετών και για τους συγκρατούμενους τους και τις περισσότερες φορές τραγούδια των πατρίδων τους .Άλλοι Πολωνικά ,άλλοι Ρώσικα άλλοι ,Τσέχικα ,αλλά και από επί μέρους περιοχές που κατάγονταν, ανεξάρτητα από ποιο κράτος προέρχονταν . Παράδειγμα οι δικοί μας Έλληνες Εβραίοι, τραγουδούσαν Ελληνικά και Σεφαραδίτικα ( Ισπανοεβραϊικα) τραγούδια (1)
Πηγές : holocaustmusic.ort.org. Η ιστορία της Lasker-Wallfisch στο The Last Musician of Auschwitz, ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε από το BBC 2 για την 80ή επέτειο της απελευθέρωσης του Άουσβιτς-Μπίρκεναου (και την Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος) στις 27 Ιανουαρίου, Αρχείο δήμου Τρικκαίων ΠΟΠΗ ΦΙΡΤΙΝΙΔΟΥ,ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΓΟΡΑΣΤΑΚΚΗΣ,ΓΙΩΤΑ ΜΥΡΤΣΙΩΤΗ ,
............................................................................................................................
Αν σας άρεσε το αφιέρωμα ,κοινοποιήστε το και δηλώστε ακόλουθοι της σελίδας προκειμένου να ενημερώνεστε για κάθε νέα ανάρτηση καθώς και για την δραστηριότητα του συλλόγου
................................................................................................................................
Σημειώσεις 1: Η Βολιώτισσα υψίφωνος Μαριάντζελα Χατζησταματίου έπειτα από πολυετή έρευνα σε γραπτές και προφορικές μαρτυρίες επιζώντων Εβραίων, στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης συγκέντρωσε δεκαέξι άγνωστα και ανέκδοτα τραγούδια, που είχαν γραφτεί την περίοδο 1942-1943 στα γκέτο της Θεσσαλονίκης και στα στρατόπεδα του Αουσβιτς από Έλληνες Εβραίους, Επτά από αυτά τα τραγούδια ακούστηκαν για πρώτη φορά την Κυριακή 28 Ιανουαρίου στη Θεσσαλονίκη, στις εκδηλώσεις για την Εθνική Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος.
2)
Οι Τσιγγάνοι ερμήνευαν μουσικές από τις τοπικές παραδόσεις των χωρών
τους αφού ήταν αυτοδίδακτοι και τις περισσότερες φορές δεν γνώριζαν
ανάγνωση του σολφέζ
3) Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή την θαυμάσια έκθεση που εγκαινιάστηκε στο Μουσείο της πόλης, την οποία ο ΣΙΜΕΑ θα επισκεφτεί ομαδικά την ΚΥΡΙΑΚΉ στις 11 το πρωί . H έκθεση είναι αποτέλεσμα πολύχρονης έρευνας της Ομάδας Προφορικής Ιστορίας Βόλου
4) Στα Τρίκαλα ο Δήμος διοργάνωσε έκθεση το 1965 για το στρατόπεδο ΤΕΡΕΖΙΝ . Την επισκέφτηκαν χιλιάδες πολίτες
