Σαν σήμερα 1942
ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ
Κείμενο Απόστολος Κ. Αποστολάκης
Τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου 1942 ομάδα από εκατόν πενήντα αντάρτες του ΕΛΑΣ με αρχηγό τον Άρη Βελουχιώτη, και εξήντα αντάρτες του ΕΔΕΣ με αρχηγό τον απότακτο συνταγματάρχη Ναπολέοντα Ζέρβα, ανατίναξαν την γέφυρα του Γοργοποτάμου κοντά στη Λαμία. Το τεχνικό μέρος της επιχείρησης ανέλαβαν δώδεκα σαμποτέρ της SOE, που ήταν τμήμα των Βρετανικών δυνάμεων για ειδικές αποστολές ανορθόδοξου πολέμου.
Η Βρετανική αποστολή είχε προσγειωθεί με αλεξίπτωτα κοντά στο χωριό Καρούτες Δωρίδας στις 30 Σεπτεμβρίου 1942. Αρχηγός των Βρετανών κομάντος ήταν ο συνταγματάρχης Έντι Μάγιερς (Myers) ο οποίος αργότερα ανέλαβε αρχηγός της Βρετανικής Αποστολής στην Ελλάδα, με υπαρχηγό τον έφεδρο ταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ(Woodhouse) .Στην Βρετανική αποστολή συμμετείχε και ο Ζακυνθινός έφεδρος υπολοχαγός Θέμης Μαρίνος ο οποίος είχε καταφύγει στην Μέση Ανατολή και ειδικεύτηκε από τους Βρετανούς στα σαμποτάζ . Ήταν και διερμηνέας των Βρετανών.
Οι κομάντος είχαν έρθει στην Ελλάδα με απόφαση του Βρετανικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, με στόχο να εκτελέσουν την αποστολή με την κωδική ονομασία HARLING.
Η αποστολή προέβλεπε την δολιοφθορά στο σιδηροδρομικό δίκτυο Θεσσαλονίκης – Αθήνας, με στρατιωτικό στόχο την διακοπή ανεφοδιασμού των Γερμανικών δυνάμεων του στρατάρχη Ρόμελ στη βόρεια Αφρική.
Τρεις ήταν οι στόχοι ,οι σιδηροδρομικές γέφυρες στην περιοχή της Στερεάς Ελλάδας . Ήταν γέφυρες της Παπαδιάς, του Ασωπού και του Γοργοπόταμου. Αργότερα ανατινάχτηκε και η γέφυρα του Ασωπού χωρίς την ενεργό ανάμειξη του ΕΛΑΣ.
Επιλέχτηκε να ανατιναχθεί η γέφυρα του Γοργοπόταμου μετά και την σύμφωνη γνώμη του Άρη Βελουχιώτη ο οποίος σαν Λαμιώτης γνώριζε καλύτερα την περιοχή . Η γέφυρα φυλάσσονταν από ιταλική φρουρά και στις δύο άκρες και απαιτούσε ισχυρή δύναμη Ελλήνων ανταρτών για να εξουδετερωθεί . Ήταν αδύνατο για τους Βρετανούς σαμποτέρ να προετοιμάσουν την ανατίναξη με τους Ιταλούς πάνω από τα κεφάλια τους.
Αρχικά οι Βρετανοί ζήτησαν την βοήθεια από τον ΕΔΕΣ που είχε ξεκινήσει την οργάνωση με την δική τους οικονομική βοήθεια .Διαπίστωσαν όμως ότι η επιχείρηση δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο με τις δυνάμεις του Ζέρβα και έτσι αναγκάστηκαν να πλησιάσουν τον ΕΛΑΣ ο οποίος από το φθινόπωρο του 1942 είχε καθιερωθεί ως η σημαντικότερη αντάρτικη δύναμη στην περιοχή της Ρούμελης. Η επικοινωνία έγινε μέσω επιστολής που έστειλε ο Ζέρβας στον Άρη Βελουχιώτη.
Στις 14 Νοεμβρίου 1942 οι εκπρόσωποι των Βρετανών , του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ συναντήθηκαν για πρώτη φορά στη Βίνιανη Ευρυτανίας. Για τις Ελληνικές οργανώσεις η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου αποτελούσε σοβαρή και πρωτόγνωρη πρόκληση αφού δεν διέθεταν τότε την τεχνογνωσία των σαμποτάζ. (1) Οι δισταγμοί ξεπεράστηκαν όμως γρήγορα.
Ο ΕΛΑΣ διέθεσε 150 εμπειροπόλεμους αντάρτες που οι περισσότεροι ήταν πολεμιστές της Αλβανίας, ενώ ο ΕΔΕΣ διέθετε 60 άνδρες εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν από την περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας και δεν γνώριζαν την περιοχή όπως οι ντόπιοι Ελασίτες.
Ο Ε. Μάγιερς, ειδικευμένος στα σαμποτάζ επεξεργάστηκε το σχέδιο της ανατίναξης. Τα σχέδια για την κατάληψη της γέφυρας συζητήθηκαν ανάμεσα στον Άρη, τον Ζέρβα και τους Βρετανούς. Παρότι ό Άρης αναγνώρισε τον Ζέρβα σαν ανώτερο αξιωματικό, η τελική μορφή της επιχείρησης στις λεπτομέρειες, διατυπώθηκε από τον ίδιο και την υπαγόρευσε στον ανθυπολοχαγό Κώστα Καβρέτζο (Κωστούλα Αγραφιώτη) λίγες ώρες πριν αρχίσει η επιχείρηση. Αυτό έγινε για δύο λόγους . Πρώτον ο Άρης και το επιτελείο του ήξεραν καλύτερα την περιοχή και δεύτερον ο ΕΛΑΣ είχε τριπλάσιους άνδρες από τον ΕΔΕΣ άρα είχε και τον πρώτο λόγο. Παραβρίσκονταν στην σύσκεψη και ο ανθυπολοχαγός Δημήτρης Δημητρίου (Νικηφόρος) ο οποίος περιγράφει σε μεγάλο έργο του όλη την ιστορία του αντάρτικου στην Ρούμελη .
Το βράδυ της 25ης Νοεμβρίου οι αντάρτες και το Βρετανικό κλιμάκιο βρίσκονταν στις τελικές τους θέσεις .
Ο Μάγιερς (Myers), ο Γούντχάουζ (Woodhouse), ο Άρης ,ο Ζέρβας και τα επιτελεία τους ήταν πανέτοιμα για την εκτέλεση της επιχείρησης .
Πρώτο ξεκίνησε τμήμα 60 ανταρτών του ΕΛΑΣ με αρχηγό τον Κωστούλα. Στόχος του είναι η κατάληψη του νότιου βάθρου της γέφυρας, το οποίο φυλάσσονταν από τους Ιταλούς Σε ένα τέταρτο με αιφνιδιασμό, η θέση αυτή πέρασε στα χέρια των ανταρτών.
Στο βόρειο βάθρο της γέφυρας το οποίο φυλάσσονταν από 30 Ιταλούς, παρουσιάστηκαν περισσότερες δυσκολίες καθώς οι επιτιθέμενοι αντάρτες του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τους Ανθυπολοχαγούς Παπαχρήστου και Πετροπουλάκη (3) συνάντησαν σοβαρή άμυνα διότι δεν κατάφεραν να αιφνιδιάσουν την Ιταλική φρουρά . Η επέμβαση της εφεδρικής ομάδας 30 ανδρών του ΕΛΑΣ με αρχηγό τον Ανθυπολοχαγό Δ. Δημητρίου (Νικηφόρο) ήταν σωτήρια. Η Ιταλική ενίσχυση που ξεκίνησε από τη Λαμία αποκρούστηκε αποτελεσματικά. Σε λίγη ώρα όλη η γέφυρα πέρασε στα χέρια των ανταρτών.
Γρήγορα οι βρετανοί κομάντος με τη βοήθεια λίγων πρόχειρα εκπαιδευμένων ανδρών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ τοποθέτησαν τα εκρηκτικά τους στα σημεία που έπρεπε.
Μια τεράστια λάμψη φώτισε όλη την περιοχή καθώς μεγάλο τμήμα της γέφυρας ανατινάχτηκε. Δεν έπεσαν όλα τα βάθρα αλλά η μοναδική σιδηροδρομική γραμμή της χώρας αχρηστεύτηκε για έξι εβδομάδες . Οι εκρήξεις ακούστηκαν στη Λαμία .
Οι Ιταλοί είχαν εννέα νεκρούς και πέντε τραυματίες .
Να σημειωθεί ότι όπως περιγράφεται από τους περισσότερους, ο Νικηφόρος είχε χολωθεί γιατί ο Άρης δεν τον έριξε από την αρχή στην μάχη, αλλά σαν μόνιμος αξιωματικός του στρατού σεβάστηκε την διαταγή του ανωτέρου του . Τελικά όλα πήγαν καλά και οι αντάρτες αποχώρησαν μαζί με τους Βρετανούς σε διαφορετικές κατευθύνσεις .
Ο επίλογος της επιχείρησης HARLING γράφτηκε δυο μέρες μετά, όταν οι Ιταλοί προχώρησαν σε αντίποινα με την εκτέλεση 14 πατριωτών
Η επιτυχία του σαμποτάζ στον Γοργοπόταμο αναπτέρωσε το ηθικό των σκλαβωμένων Ελλήνων και άρχισαν πλέον μαζικά άντρες της περιοχής να κατατάσσονται στον ΕΛΑΣ που ήταν και η μοναδική αντάρτικη δύναμη στην περιοχή .
Ο Γοργοπόταμος έγινε ορόσημο αντίστασης για όλη την Ευρώπη (3)παρότι το Βρετανικό BBC 'ξέχασε' να αναφέρει στις ειδήσεις του την συμμετοχή του ΕΛΑΣ .Ήταν η πρώτη Βρετανική προβοκάτσια ενάντια στον ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ.
Οι Γερμανοί μη ξέροντας την πραγματική αλήθεια επικήρυξαν μόνο τον Ζέρβα . Αργότερα με παρέμβαση του Μάγιερς η αλήθεια αποκαταστάθηκε .
Με τον νόμο 1285 /82 της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ καθιερώθηκε επίσημα σαν ΗΜΕΡΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ αφού ήταν η μοναδική αντιστασιακή ενέργεια που πραγματοποιήθηκε με ενωμένες τις Ελληνικές ανταρτικές δυνάμεις .
Σημείωση .1) Σε σύντομο διάστημα ο ΕΛΑΣ απέκτησε σαμποτέρ με ειδίκευση τις ανατινάξεις .Στην συλλογική μνήμη έχουν χαραχτεί τα ονόματα του Βρατσάνου , του Πιπίνου ,του Μποτζώρλου για τους οποίους έχουμε κάνει αφιερώματα που βρίσκονται εύκολα στο BLOG του ΣΙΜΕΑ ..
2) Ο αξιωματικός του ΕΔΕΣ Λεωνίδας Πετροπουλάκης σκοτώθηκε την 1η Οκτωβρίου 1943 στην μάχη του Πέτα με τους Γερμανούς ( Ήπειρος)
3)Στην Ελλάδα το πρώτο μεγάλο σαμποτάζ έγινε από την αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ .Ανατίναξαν κτήριο που στεγάζονταν η φιλοναζιστική οργάνωση ΕΣΠΟ .Ήταν 20 Σεπτεμβρίου 1942.Αφιέρωμα του ΣΙΜΕΑ > https://simea2016.blogspot.com/2020/07/blog-post_3.html#more
Πηγές : Συλλογικό ΣΤΑ ΑΡΜΑΤΑ ,ΣΤΑ ΑΡΜΑΤΑ , Πάνος Λαγδάς Δημήτρης Δημητρίου ,Χάγκεν Φλάϊσερ. E. MYERS Η Ελληνική περιπλοκή .C M WOODHOUSE Το μήλο της Έριδος , Γρηγόρης Φαράκος, Φοίβος Ν.Γρηγοριάδης,Γιάννης Καψάλης, Πέτρος Ανταίος. Αφιερώματα εφημερίδων και άρθρα
.......
.....................................................................................................................................
. Αν σας άρεσε το αφιέρωμα ,κοινοποιήστε το και δηλώστε ακόλουθοι της σελίδας προκειμένου να ενημερώνεστε για κάθε νέα ανάρτηση καθώς και για την δραστηριότητα του συλλόγου. Προσπαθούμε να γίνουμε και εμείς ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
