ΔΕΥΤΕΡΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

 

 

 

 

                                                         ΔΕΛΤΙΟΥ ΤΥΠΟΥ

Ο Σύλλογος Ιστορίας και Μνήμης Εθνικής Αντίστασης  (ΣΙΜΕΑ) διοργανώνει εκδήλωση για να τιμήσει την ημέρα της Εθνικής Αντίστασης, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Νοεμβρίου, και τα ογδόντα χρόνια από την απελευθέρωση της χώρας μας από τον Γερμανικό ναζιστικό ζυγό.

Καλεσμένη του ΣΙΜΕΑ είναι η δρ Ιστορίας Μάγδα Φυτιλή, μεταδιδακτορική ερευνήτρια Ramón y Cajal στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης και διδάσκουσα στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

                                     Το θέμα της ομιλίας της θα είναι:

                            Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

Η ομιλία θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 20 Νοεμβρίου, στις 7 το απόγευμα, στην αίθουσα του Τ.Ε.Ε. (2ας Νοεμβρίου –Ξενοφώντος).

Η εκδήλωση τελεί υπό την αιγίδα του Ι.Α.Κ.Α του Παν.Θεσσαλίας.

…

………………………………………………………………………………………………………………………………………..

“Η Εθνική Αντίσταση δεν αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 1982 με τον νόμο 1285.Τη χρονιά αυτή αναγνωρίστηκε επιτέλους η καθοριστική συμβολή του ΕΑΜ για πρώτη φορά και ήταν το αποτέλεσμα μίας διαδικασίας που ξεπέρασε σκοπέλους ,πολιτικοκοινωνικές συγκρούσεις, ιδεολογικές αγκυλώσεις και διαμόρφωσε συγκλίσεις ώστε να ικανοποιήσει και την Αριστερά στο συνολό της η οποία ψήφισε τον νόμο της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ σε αντίθεση με την αποχώρηση της Νέας Δημοκρατίας από την βουλή.

Η Μάγδα Φυτιλή θα ξετυλίξει το κουβάρι των νόμων και υπουργικών αποφάσεων που ξεκίνησαν την δεκαετία του σαράντα και τέλειωσαν με τον νόμο 1863 (18-9-1989) περί άρσης των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου τον οποίο ψήφισε και η Νέα Δημοκρατία “

 

………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

 

Καλούμε τους δημοκρατικούς πολίτες της περιοχής να τιμήσουν με την παρουσία τους την εκδήλωση. 

 

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ της Μαγδαληνής Φυτιλή. PhD από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και από το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης. Μεταδιδάκτορας ερευνήτρια Ramón y Cajal στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης, και διδάσκουσα στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Έχει εργαστεί ως επιστημονική υπεύθυνη στο πρόγραμμα Πολιτικές Αναγνώρισης: Η δεύτερη ζωή της Εθνικής Αντίστασης στη νομοθεσία, ιστορία και μνήμη, 1944-2006» (PORE), καθώς και ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια σε διάφορα ελληνικά, ισπανικά και ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα, όπως «Επανεξετάζοντας το παρελθόν, προβλέποντας το μέλλον» (REPAST), «Ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή μέσω του διαμοιρασμού της πολιτιστικής κληρονομιάς των αναγκαστικών μεταναστεύσεων» (SO-CLOSE), και «Γυναίκες στην αντίσταση. Αναδιαμορφώνοντας τις αφηγήσεις για τη γυναικεία αντίσταση στην Ευρώπη» (WIRE).

 

 

ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΒΟΛΟΥ

 

 

 

 

 

 

Ο Βόλος από τον πόλεμο στην ανασυγκρότηση

1944-1947

Του Δημήτρη Σκαλτσή, υποψήφιου διδάκτορα ιστορίας

……Από σελίδα fb https://www.facebook.com/simea2016/posts/pfbid02XzjJWr96n2ScSmnt9tjSyRaiwqgLfeBVLwuB3VrrKD3uhwXbqimBWgpzHXaM1DwHl ………………………………………………………………………………………………………………..

Στις 19 Οκτωβρίου 1944 ο Βόλος ήταν ελεύθερος. Μετά από τρεισήμισι χρόνια στερήσεων, διώξεων, λεηλασιών και θανάτου, οι κάτοικοι της πόλης πανηγύριζαν την Απελευθέρωση, υποδεχόμενοι τους αντάρτες του 54ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, ως ήρωες και ελευθερωτές. Οι εορτασμοί και ο ενθουσιασμός που προκαλούσε η ελευθερία, τα αιτήματα και η προσδοκία για δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη, συνυπήρχαν με τις πληγές που άφησαν πίσω τους ο πόλεμος και η Κατοχή και την ανάγκη για άμεση επούλωσή τους. Χιλιάδες κάτοικοι των χωριών της Μαγνησίας ήταν ανέστιοι, με τις οικίες τους να κείτονται σε ερείπια, η επιβίωση μεγάλου μέρους του πληθυσμού, ιδίως του αστικού, ήταν εξαρτημένη από την παροχή επισιτιστικής βοήθειας και η λειτουργία της οικονομίας υπονομεύονταν από την απώλεια της εμπιστοσύνης στο νόμισμα, την καταστροφή των υποδομών και την έλλειψη πρώτων υλών.

Ο επισιτισμός του τοπικού πληθυσμού αποτέλεσε προτεραιότητα για τις τοπικές αρχές και τις οργανώσεις της πόλης. Οι πρώτες πράξεις του Δημοτικού Συμβουλίου που ορίστηκε με Δήμαρχο τον ιατρό Ι. Κονταράτο, αφορούσαν πρωτοβουλίες διασφάλισης του επισιτισμού του πληθυσμού . Οι εαμικές οργανώσεις επωμίστηκαν μεταξύ άλλων το βάρος της στήριξης του πληθυσμού και ιδιαίτερα των αδύναμων και φτωχότερων στρωμάτων. Ενδεικτική είναι η προσπάθεια της Εθνικής Αλληλεγγύης για την προστασία των ορφανών και των απροστάτευτων παιδιών έως 6 ετών. Ήδη από το Νοέμβριο του 1944 προχώρησε στη λειτουργία δύο παιδικών σταθμών στις συνοικίες της Νέας Δημητριάδας και του Αναύρου. Σύμφωνα με τις πληροφορίες της προέδρου της οργάνωσης στη Μαγνησία, μέχρι τα τέλη της άνοιξης του 1946 στους σταθμούς τα παιδιά που φιλοξενούνταν καθημερινά είχαν φτάσει τα 108. Τους προσφέρονταν φαγητό, ρουχισμός, ιατρική περίθαλψη και εμβολιασμοί από τα εφόδια της UNRRA και τις δωρεές ιδιωτών προς την Εθνική Αλληλεγγύη .

Ο Βόλος θα αποτελούσε τα επόμενα χρόνια το επιλιμένιο κέντρο της Θεσσαλίας και πύλη εισόδου των εφοδίων της βοήθειας, αρχικά της αγγλικής Military Liaison (ML), στη συνέχεια της UNRRA των Ηνωμένων Εθνών και έπειτα του Σχεδίου Marshall. Το λιμάνι της πόλης θα δέχονταν μεγάλες ποσότητες κυρίως τροφίμων, ρουχισμού και οικοδομικού υλικού στο πλαίσιο της Ανοικοδόμησης. Ήταν επομένως, επιτακτική ανάγκη η διενέργεια εργασιών για την αποκατάσταση της λειτουργικότητάς του, με τις αναγκαίες βυθοκορήσεις, την ανέλκυση των βυθισμένων πλοίων και την ανακατασκευή των ανατιναγμένων από τους Γερμανούς κρηπιδωμάτων. Μέχρι τα τέλη του 1946 είχαν αποκατασταθεί «σχετικώς» οι εγκαταστάσεις του λιμανιού, όπως και τμήματα του οδικού και του σιδηροδρομικού δικτύου της Θεσσαλίας . Το δίκτυο της ΑΕ «Σιδηρόδρομοι Θεσσαλίας» που ένωνε τον Βόλο με το εσωτερικό της Θεσσαλίας και το Πήλιο, είχε υποστεί σημαντικές καταστροφές και παρά τις εργασίες που έγιναν, η κατάσταση της υποδομής υποχρέωνε τους συρμούς σε μικρές ταχύτητες· η μετακίνηση από τον Βόλο στη Λάρισα απαιτούσε περίπου τρεις ώρες .

 

 

Από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο του 1945 μόλις σε 3 από 14 χωριά που εξετάστηκαν από στελέχη της UNRRA στην Επαρχία Βόλου, διενεργούνταν διανομή τροφίμων. Τα στελέχη διαπίστωναν ότι το επίπεδο φτώχειας θα είχε ως αποτέλεσμα πολλοί κάτοικοι της υπαίθρου να μην μπορέσουν να ανταποκριθούν στην καταβολή του αντιτίμου για τα τρόφιμα της βοήθειας. Επίσης, καταγράφονταν καταγγελίες για διακρίσεις στη διανομή ρουχισμού στην περίπτωση της Πορταριάς, σε βάρος των κατοίκων των οποίων τα σπίτια είχαν καεί και σε πρώην μέλη του ΕΑΜ . Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε το Υπουργείο Εφοδιασμού στην UNRRA, στα τέλη του 1945 καταγράφονταν 20.993 πολίτες σε κατάσταση ανέχειας σε σύνολο 156.000 κατοίκων της Μαγνησίας . Την ίδια περίοδο εγκρίθηκαν οι δικαιούχοι των αστικών κέντρων για την παροχή ρουχισμού. Ο Βόλος αριθμούσε 36.000 δικαιούχους, όταν η πόλη είχε το 1940 55.000 κατοίκους. Δικαιούχοι ήταν οι εργάτες, οι συνταξιούχοι, οι ασφαλισμένοι άνεργοι και τα μέλη των οικογενειών τους .

Στο πλαίσιο της μεταπολεμικής αποκατάστασης οι ανάγκες και τα αιτήματα των τοπικών κοινωνιών οδήγησαν στη συγκρότηση πολυάριθμων και μαζικών ενώσεων και συλλόγων. Σύμφωνα με έκθεση του ΚΚΕ, ήδη από τον Ιανουάριο του 1945 δραστηριοποιούνταν στην πόλη Ενώσεις Πολεμοπαθών, Βομβόπληκτων, Θυμάτων Φασισμού και οι Ομοσπονδίες Θυμάτων Πολέμου που αριθμούσαν περισσότερα από 3.600 μέλη σε επίπεδο Μαγνησίας. Αντίστοιχα, όσοι εξωθήθηκαν στη πώληση της ακίνητης περιουσίας τους την περίοδο της Κατοχής για βιοποριστικούς λόγους, συγκρότησαν τον Σύλλογο Εκποιησάντων Ακίνητα επί Κατοχής, με 1.000 μέλη. Την ίδια περίοδο συστάθηκε και ο Σύλλογος Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης 1941-1944 με 2.200 μέλη, για την προάσπιση της συμβολής των αντιστασιακών οργανώσεων στην Απελευθέρωση της χώρας. Σημαντικός ήταν ο ρόλος του τοπικού ΕΑΜ και των οργανώσεών του στη συγκρότηση αυτών των συλλόγων. Πρωταγωνιστικός ήταν και ο ρόλος της συνδικαλιστικής του παράταξης, του ΕΡΓΑΣ, στην κινητοποίηση των εργαζόμενων τάξεων της πόλης, γεγονός που οδήγησε στην επικράτησή του στις εκλογές των σωματείων του Εργατικού Κέντρου Βόλου (ΕΚΒ), που αριθμούσαν 15.000 μέλη .

Για τους χιλιάδες εργάτες και εργάτριες της πόλης και τις οικογένειές τους ήταν κρίσιμης σημασίας η επανεκκίνηση της τοπικής οικονομίας και ιδιαίτερα της βιομηχανίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εμπορικής Τράπεζας οι πρώτοι μήνες μετά την Απελευθέρωση χαρακτηρίστηκαν από την στασιμότητα της τοπικής οικονομίας. Οι εαμικές αρχές υποχρέωσαν τις τράπεζες να παράσχουν μικρά δάνεια για την καταβολή προκαταβολής της μισθοδοσίας των εργαζομένων των μεγάλων βιομηχανιών, ενώ μετά τη σύγκρουση των Δεκεμβριανών η λειτουργία της μαύρης αγοράς επιδεινώθηκε. Η έλλειψη ρευστότητας, η πολιτική αστάθεια και τα περιορισμένα μέσα μεταφοράς αποτελούσαν τροχοπέδη στην οικονομική ανάκαμψη. Από τις αρχές της άνοιξης τα τοπικά υποκαταστήματα των τραπεζών και της Τράπεζας της Ελλάδος παρείχαν τις πρώτες πιστώσεις σε επαγγελματίες και στις βιομηχανίες. Παρόλα αυτά οι διακυμάνσεις της λίρας λειτουργούσαν αποτρεπτικά στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στη δραχμή και την ενίσχυση των καταθέσεων των τραπεζών .

Η τοπική βιομηχανία αποκατέστησε σταδιακά τη λειτουργία της κατά τη διάρκεια του 1945. Οι εγκαταστάσεις της δεν είχαν πληγεί ιδιαίτερα από τους βομβαρδισμούς κατά τη διάρκεια του πολέμου. Η έλλειψη καυσίμων, πρώτων υλών και κεφαλαίου κίνησης επιβράδυνε την επανεκκίνησή της. Εξαίρεση αποτελούσε η καπνοβιομηχανία Ματσάγγου που είχε υπερβεί σημαντικά την προπολεμική παραγωγή και απασχολούσε περί τους 2.000 εργάτες και εργάτριες. Εξίσου σημαντική ήταν και η παραγωγή του νηματουργείου του Ι. Αδαμόπουλου που το 1946-1947 λειτουργούσε πλήρως. Στις αρχές του 1948 τα υφαντουργεία της πόλης έφταναν το 70% της προπολεμικής του παραγωγής. Αντίθετα πολλά εργοστάσια το 1946-1947 δεν ξεπερνούσαν το 50% της προπολεμικής τους παραγωγής. Ζωτικές για τη λειτουργία της τοπικής βιομηχανίας ήταν οι κρατικές παραγγελίες, που κατευθύνονταν κυρίως στις σιδηροβιομηχανίες της ΑΒΕ Γκλαβάνης και του Μ.Κ. Σταματόπουλου, και στην αλευροβιομηχανία Λούλης ΑΕ. Αντίθετα, το εμπόριο της πόλης δεν κατάφερε τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια να ανακτήσει την προπολεμική του δυναμική και να συνδεθεί με τις αγορές του εξωτερικού, ενώ ο υποσκελισμός του σιδηροδρόμου από την αυτοκίνηση συνέβαλε στην περεταίρω υποβάθμιση και εξάρτηση της κίνησης του λιμανιού από τα εφόδια της βοήθειας .

Ο αστικός πληθυσμός επηρεάζονταν άμεσα από την κατάσταση στην εγγύτερη αγροτική περιφέρεια. Από τα 220.000 στρέμματα που καλλιεργούνταν με σιτηρά στη Μαγνησία προπολεμικά, το 1945 καλλιεργήθηκαν τα 150.000. Η παρατεταμένη ανομβρία και η έλλειψη λιπασμάτων απειλούσε τη σοδειά και οδηγούσε στην εξάρτηση των κατοίκων της πόλης και των κωμοπόλεων από τα εφόδια της βοήθειας . Την ίδια περίοδο η τρομοκρατική δράση των εθνικοφρόνων και μοναρχικών ενόπλων ομάδων, γνωστή και ως Λευκή Τρομοκρατία, ωθούσε τους κατοίκους της υπαίθρου προς τα αστικά κέντρα. Σύμφωνα με υπόμνημα του Εργατικού Κέντρου Βόλου προς τον Νομάρχη τον Μάρτιο του 1946, ο αριθμός των χωρικών που κατέφυγε στην πόλη ανέρχονταν σε 2.500-3.000 . Τα επόμενα χρόνια οι συγκρούσεις του Εμφυλίου Πολέμου θα οδηγούσαν στην υποχρεωτική μετακίνηση χιλιάδων χωρικών προς τον Βόλο . Το καθεστώς φόβου και η ανασφάλειας που είχε διαμορφωθεί την περίοδο της Λευκής Τρομοκρατίας (1945-1946) στην ύπαιθρο υπονόμευε αφενός την ειρήνη, αφετέρου την ανάκαμψη της υπαίθρου και οδηγούσε σε μετακίνηση τον πληθυσμό προς στα αστικά κέντρα.

Ο Βόλος μαστίζονταν από την ανεργία, που έπληττε όλους σχεδόν τους κλάδους. Στα τέλη Φεβρουαρίου του 1946 οι άνεργοι ανέρχονταν στους 7.000. Η μηχανοσιδηρουργία απασχολούσε μόλις 300 από τους 1.400 εργαζόμενους του κλάδου, και τα υφαντουργεία δεν προσλάμβαναν όσους θα μπορούσαν. Οι εργοδότες αντιδρούσαν στα τιμαριθμικά ημερομίσθια που διεκδικούσαν οι εργαζόμενοι και απαντούσαν με lock out στις απεργιακές κινητοποιήσεις. Το ΕΚΒ τόνιζε ότι οι αυξήσεις που είχαν δοθεί μερικούς μήνες πριν, είχαν ξεπεραστεί από το κόστος ζωής κατά 20-30 φορές. Σύμφωνα με τον υπουργό Εφοδιασμού Γ. Καρτάλη, ο πληθωρισμός είχε οδηγήσει τα βασικά είδη κατανάλωσης 150 φορές πάνω από το επίπεδο τιμών προπολεμικά και 35 φορές ψηλότερα από το επίπεδο τιμών του Νοεμβρίου του 1944. Η Παλλαϊκή Επιτροπή Βόλου και το ΕΚΒ ζητούσαν επίμονα την επαναλειτουργία των λαϊκών και μαθητικών συσσιτίων, την αύξηση των δελτίων απόρων και τη συμπερίληψη των ανέργων στους δικαιούχους, την επιτάχυνση της διανομής του ρουχισμού και της υπόδησης που υπήρχαν στις αποθήκες, την παροχή δανείων σε εργοστάσια και βιοτεχνίες για τη μείωση της ανεργίας, την παροχή φαρμάκων, τη δωρεάν παροχή ρουχισμού στους πολεμοπαθείς και την εκκίνηση των μεγάλων έργων στις κατεστραμμένες από τον πόλεμο υποδομές, όπως και τη διενέργεια έργων κοινής ωφέλειας με σκοπό την απορρόφηση των ανέργων .

Τα κοινωνικά αιτήματα για αποκατάσταση και ειρήνη πέρασαν μέσα από τις συμπληγάδες της βίας. Ο Βόλος και η ευρύτερη περιοχή της Μαγνησίας θα αποτελούσαν προτεραιότητα για τις κυβερνητικές δυνάμεις μετά τις εκλογές του 1946, ως το επίνειο της Θεσσαλίας και μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές πόλεις της χώρας. Η διανομή της βοήθειας αξιοποιήθηκε ως εργαλείο κοινωνικής συναίνεσης και τα έργα ανασυγκρότησης θα περνούσαν διά πυρός και σιδήρου, με την υλοποίησή τους να επιταχύνεται στο πλαίσιο του Εμφυλίου Πολέμου. Απαραίτητη ήταν η κοινωνική ειρήνη σε μια πόλη με μαζικό και δυναμικό εργατικό κίνημα, που θα διασφαλίζονταν μέσω της καθαίρεσης και της δίωξης των συνδικαλιστικών στελεχών των σωματείων του ΕΚΒ, της διάλυσης συλλόγων και οργανώσεων και του κλίματος τρομοκρατίας που επιβλήθηκε στην πόλη, με αποτέλεσμα δολοφονίες στελεχών του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Μέσα σε λίγα χρόνια η τοπική κοινωνία θα βίωνε ξανά τον φόβο και την ανασφάλεια του πολέμου, σε μια πόλη περίκλειστη και ελεγχόμενη.

Πηγές :

ΔΗΚΙ Βόλου, Αρχείο Δήμου Βόλου, Πρακτικά Δημοτικού Συμβουλίου Παγασών 1944, Συνεδριάσεις 23 και 29/10/1944. Πράξεις 3η και 15η αντίστοιχα.

Εθνική Αλληλεγγύη, 21 Ιουνίου 1946.

Εβδομαδιαίον Δελτίον Υφυπουργείου Ανοικοδομήσεως, Αρ. δελτίου 1, 1-6/1/1947, σ. 4.

Αγών Επιβιώσεως, τ.Δ Ιανουάριος-Ιούνιος 1950, Αρ. φύλλου 92 - 7/6/1950, σ. 369.

Αρχείο UNRRA, S-0527-0531, PAG 4/3.0.12.0.0:1, UNRRA HQ-Greece Mission, Documentation of Instances of Economics, Geographic and Political Discrimination, April 24, 1945.

Αρχείο UNRRA, UNRRA, Greece Mission, Tabulation Form. Population, number and percentage of indigence. Ministry of Supply, 3 December 1945.

Αρχείο UNRRA, S-0527-0567, PAG 4/3.0.12.1.2:2. UNRRA, Greece Mission. Clothing, Textile & Footwear Division. Not-Donated Clothing. 27/12/1945.

ΑΣΚΙ, Φ. 24/2/54. Κατάσταση Μαζικών Οργανώσεων, Γενάρης 1945.

ΙΑ Alpha Bank, Αρχείο Εμπορικής Τράπεζας, Α1Σ1Υ3Φ929, Επισκόπηση Εργασιών μηνός Νοεμβρίου 1944, 3/12/44. Και στον Φ. 976, Επισκόπηση Δεκεμβρίου 1944. Και, Φ976, Επισκόπηση Εργασιών μηνός Απριλίου 1945, 5/5/45.

ΙΑ ΕΤΕ, Α1Σ29Υ2Φ195 και Φ206. Εκθέσεις Επιθεωρήσεως Υποκαταστήματος ΕΤΕ Βόλου 26.7.1947 και 11.8.1948.

ΙΑ Alpha Bank, Αρχείο Εμπορικής Τράπεζας, Α1Σ1Υ3Φ976, Επισκόπηση Εργασιών μηνός Απριλίου 1945, 5/5/45.

ΔΗΚΙ Βόλου, Αρχείο Γ. Καρτάλη, Φ. 38. Υπόμνημα ΕΚΒ προς Νομάρχη Μαγνησίας, 14/3/1946.

ΙΑ ΕΤΕ, Α1Σ29Υ2Φ206. Έκθεση Επιθεωρήσεως Υποκαταστήματος ΕΤΕ Βόλου, 11.8.1948

ΔΗΚΙ Βόλου, Αρχείο Γ. Καρτάλη, Φ. 34, Παλλαϊκή Επιτροπή Βόλου προς Πρόεδρο της Κυβερνήσεως, 10/12/1945· Φ. 31.Επιστολή (Γ. Καρτάλη) προς τον Α.Ε. Κύριον Ε. Ι. Τσουδερόν, Αντιπρόεδρον της Κυβερνήσεως, 1/3/46. Και Φ. 38, Υπόμνημα ΕΚΒ προς Νομάρχη Μαγνησίας, 14/3/1946· Υπόμνημα της παρά τω ΕΚΒ επιτροπής ανέργων εργατοϋπαλλήλων Βόλου προς τον Νομάρχη Μαγνησίας, 27/2/1946.

Δημήτρης Σκαλτσής

Υποψήφιος Διδάκτορας Ιστορίας

dim90skaltsis@gmail.com

Δείτε τα στατιστικά στοιχεία

Προωθήστε μια δημοσίευση

Όλες οι αντιδράσεις:

44

ΟΙ ΕΠΙΤΗΔΕΙΟΙ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

 

 

 

 

ΟΙ ΕΠΙΤΗΔΕΙΟΙ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

( Συμπτώματα ηθικής κατάπτωσης )

 

Κείμενο : Απόστολος Κ. Αποστολάκης

Αναδημοσίευση https://www.facebook.com/simea2016/posts/pfbid02zDv1ZANBADwFpfo3fbWZg3LjwnV3Cjo174kC4twT9MJqcKTy9Zb795PYmLijzD9Llαπό

 

»Είμαι ο Βαρδέκης ,έχω πολλά χρήματα , τα κέρδισα με την επιτηδειοτητά μου . Είχα όσφρηση και ικανότητα προσαρμογής .Δεν άφησα τις περιστάσεις ανεκμετάλευτες»

Από το μυθιστόρημα του Γιώργου Θεοτοκά Ασθενείς και Οδοιπόροι (1)

 

 

Κατά καιρούς έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά για το φαινόμενο του προκλητικού πλουτισμού κάποιων επιτήδειων στην διάρκεια της κατοχής .

Στην σημερινή μας ανάρτηση δεν θα επικεντρωθούμε αποκλειστικά στην μαύρη αγορά και στους μαυραγορίτες που πλούτισαν σε βάρος των εξαθλιωμένων Ελλήνων της κατοχικής περιόδου, αλλά στις αγοραπωλησίες ακινήτων .

Το θέμα του παράνομου πλουτισμού το είχαμε θίξει και στην ιδρυτική μας διακήρυξη στην πρώτη μας εκδήλωση τον Νοέμβριο του 2016 . https://simea2016.blogspot.com/.../%CE%99%CE%94%CE%A1%CE...

Στον πρώτο χρόνο της κατοχικής περιόδου εξαιτίας της ολοκληρωτικής έλλειψης τροφίμων είχαμε το αποτέλεσμα χιλιάδων θανάτων .Σε εκατοντάδες χιλιάδες ανεβάζουν τους νεκρούς της κατοχής εξαιτίας της πείνας .

 

 

  Το Τουρκικό πλοίο Κουρτουλούς μετέφερε με έξι δρομολόγια κάποιους τόνους τροφίμων του Ερυθρού Σταυρού, αλλά η διανομή λόγω πολλών παραγόντων δεν έγινε με τον σωστότερο τρόπο

 

 

 

 

Το BBC μιλούσε για 500.000 νεκρούς , ο καθηγητής Κων. Δοξιάδης για 260.000, ο Ερυθρός Σταυρός σε 250.000, οι Ελληνικές υπηρεσίες σε 300.000. Όποιο και να είναι το νούμερο είναι εξ ίσου ανατριχιαστικό να ακούμε ότι ο κόσμος πέθαινε από την πείνα .Στους δρόμους της Αθήνας ακούγονταν καθημερινά οι λέξεις ΠΕΙΝΑΩ . Το εξιστορεί και ο Κων. Μητσοτάκης σε συνέντευξή του στην τηλεόραση > https://youtu.be/3-sU5uuTGxg

 

Μέσα σε αυτή την πρωτόγνωρη και τραγική κατάσταση βρήκαν ευκαιρία αρκετοί καιροσκόποι να κάνουν περιουσίες . Η μαύρη αγορά οργίαζε με την ανοχή και συνεργασία των αρχών κατοχής .Δεν μιλάμε βέβαια για την μαύρη αγορά της ανταλλακτικής οικονομίας όπου για παράδειγμα κάτοικοι του Πηλίου αντάλλασαν λάδι με σιτάρι και ελιές με τυρί .

Στην πρώτη περίοδο του τρομερού χειμώνα 41-42 άρχισε και το φαινόμενο του ξεπουλήματος περιουσιών από μικρούς και μεσαίους ιδιοκτήτες .Οικογενειάρχες για να εξασφαλίσουν ένα καρβέλι ψωμί έδιναν ότι πολύτιμο είχαν . Στην αρχή τιμαλφή ,λίρες , έπιπλα, ραπτομηχανές σερβίτσια και άλλα . Στην συνέχεια σπίτια και ακίνητα πάσης φύσεως . Χωράφια , οικόπεδα ,αμπέλια , καταστήματα .

Η εξόριστη κυβέρνηση του Καΐρου προειδοποιούσε ότι μετά την απελευθέρωση δεν θα ισχύσει καμία αλλαγή ιδιοκτησίας που πραγματοποιήθηκε στην διάρκεια της κατοχής . Προειδοποιούσε τους αδίσταχτους καιροσκόπους ότι θα αναγκαστούν να επιστρέψουν όποια περιουσία έκαναν εκμεταλλευόμενοι τις συγκυρίες .

Μετά την απελευθέρωση από την βραχύβια κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα (2) εκδόθηκε ο Αν. Νόμος 182 ΦΕΚ 56 - 12.03.1945 «ΠΕΡΙ ΕΙΔΙΚΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΟΛΕΜΙΚΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟΝ ΠΛΟΥΤΗΣΑΝΤΩΝ».

Ο νόμος ήταν αυστηρός, καθώς προβλεπόταν όπως και για τους δοσίλογους, η εκτόπιση, η φυλάκιση και η δήμευση της περιουσίας τους η μέρους αυτής .

Ο Α .Ν. νόμος όμως ουσιαστικά υπονομεύτηκε στις 21/12/45 με τον Α.Ν. 753/45 « περί αποσυμφορήσεως των φυλακών», ο οποίος συμπληρώθηκε αργότερα με τους Α.Ν. 1204/46 και 428/47, διά του οποίου παραγράφηκαν ( ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΑ) όλα τα αδικήματα που είχαν διαπραχθεί από τις 27 Απριλίου 1941 μέχρι και τη 12η Φεβρουαρίου 1945 (Συμφωνίας της Βάρκιζας) και με αυτόν διατάσσονταν οι δικαστικές αρχές να εκδώσουν σε διάστημα 30 ημερών νέα εντάλματα για όσους δεν ευεργετούνταν από το νόμο και ταυτόχρονα καταργούσαν όλα τα ανεκτέλεστα εντάλματα….

Είναι γεγονός ότι η τροποποίηση αυτή ( δηλ. του αρχικού νόμου ) επέτρεψε σε πολλούς μαυραγορίτες και δοσίλογους να απαλλαγούν με βουλεύματα αντίθετα δεν ίσχυσε επί της ουσίας για την αριστερά .

Παράλληλα δημιουργήθηκε ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΠΩΛΗΣΑΝΤΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ επί ΚΑΤΟΧΗΣ η οποία συγκέντρωσε στοιχεία από όλη τη χώρα . Σε κάθε νομό σχηματίστηκαν επιτροπές οι οποίες εργάστηκαν συστηματικά για την συλλογή των απαραίτητων στοιχείων . Στον Βόλο ιδρύθηκε ο Σύλλογος Εκποιησάντων Ακίνητα επί Κατοχής, με 1.000 μέλη.

 Σε 350.000 ακίνητα ανέβηκε ο αριθμός ακινήτων που άλλαξαν χέρια στα χρόνια 41-44.

 

Η ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΠΩΛΗΣΑΝΤΩΝ με συνεχή υπομνήματα, συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, πίεζε τις πρώτες μετακατοχικές κυβερνήσεις να εφαρμοστεί ο πρώτος νόμος.

Σε μία τέτοια συγκέντρωση των πωλησάντων παραβρέθηκε ένας μεταμελημένος αγοραστής σπιτιού και τάχθηκε με το μέρος τους .Ο Επαμ. Ιωαννίδης παραδέχτηκε ότι αγόρασε σπίτι με 50 ΚΟΥΤΙΑ ΣΑΡΔΕΛΕΣ**75 ευρώ σημερινά λεφτά ** και κάλεσε όλους τους αγοραστές να τον μιμηθούν αφού ο ίδιος επέστρεψε το σπίτι στον αρχικό ιδιοκτήτη. Δεν ήταν όμως ο μοναδικός που αγόρασε ακίνητο με αυτή την τιμή . Ήταν οι περισσότεροι αγοραστές .

Μετά από μεγάλη πίεση η κυβέρνηση αναγκάστηκε να θέση σε εφαρμογή την 114/46 Συντακτική πράξη η οποία προέβλεπε ότι ΘΑ….. ψηφιστεί νόμος που θα δικαιώνει όσους έχασαν τις περιουσίες τους .

 

Στον αντίποδα οι μαυραγορίτες αγοραστές οργανώθηκαν και αυτοί σε ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΑΓΟΡΑΣΤΩΝ πιέζοντας τις Κυβερνήσεις που λόγω των ανώμαλων εξελίξεων άλλαζαν συχνά .

Πίεζαν να μην ψηφιστεί νόμος και επικαλούνταν το Σύνταγμα που προστατεύει την ιδιοκτησία ( άρθρο 17).Είχαν την προκλητική άποψη ότι η ιδιοκτησία είναι ιερή ΜΟΝΟ γι’αυτούς και όχι για τους άλλους.

 

Οι αντίπαλοι εξέδιδαν και εφημερίδες . Ο ΑΓΩΝ των ΠΩΛΗΣΑΝΤΩΝ για τους πωλήσαντες και η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ για τους αγοραστές . Μέσα στο κλίμα της λευκής τρομοκρατίας και αργότερα του Εμφυλίου, οι αγοραστές είχαν το πάνω χέρι αφού πολλοί από αυτούς ήταν και δωσίλογοι και βρήκαν την ευκαιρία να πουλήσουν επαγγελματικό πατριωτισμό . Κατηγορούσαν εκ του ασφαλούς τους πωλήσαντες ότι ήταν όργανα του ΕΑΜ και του ΚΚΕ .

Σημειώνουμε ότι η ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΠΩΛΗΣΑΝΤΩΝ είχε ΔΣ από όλους τους πολιτικούς χώρους και πρόεδρο τον Αντώνιο Αθηνογένη ο οποίος ήταν μέλος της επιτροπής υπέρ της Βασιλείας . Καθαρή θέση υπέρ των πωλησάντων είχαν μόνο τα ΕΑΜΙΚΑ κόμματα (3)

 

Στην ηθική κατάπτωση των αγοραστών προστέθηκε και ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΑΜΠΡΩΝ που κατέθεσε εκβιαστικά τον πρώτο καιρό στην Αρχιεπισκοπή 500 αιτήσεις διαζυγίων και απειλούσε με άλλες 2000. Οι γαμπροί ισχυρίζονταν ότι δεν ήταν δυνατόν να χάσουν την προίκα πού πήραν όταν παντρεύτηκαν τις κόρες των αγοραστών. Απειλούσαν ότι θα εγκαταλείψουν έξω από την αρχιεπισκοπή τα παιδιά τους σε περίπτωση που ψηφιστεί νόμος που θα δικαίωνε τους πωλήσαντες .

 

Μετά από μία Οδύσσεια πολιτικών και νομικών κωλυσιεργιών ,το καλοκαίρι του 49 ο Αναγκαστικός νόμος πήρε την έγκριση του Υπουργικού συμβουλίου και δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως με αριθμό 1323/1949 . Ο νόμος τροποποιημένος ουσιαστικά έβαζε πολλά εμπόδια στους πωλήσαντες να διεκδικήσουν την περιουσία τους . Το κυριότερο έπρεπε μέσα σε έξι μήνες να προσφύγουν δικαστικά .Έπρεπε να αποδείξουν ότι είναι Εθνικόφρονες και επιπλέον έβαζε και κάποια οικονομικά κριτήρια που ουσιαστικά ακύρωναν το όποιο θεωρητικό δικαίωμα τους έδινε . Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι πωλήσαντες ήταν μικροϊδιοκτήτες και πολλοί από αυτούς προσκείμενοι στην διωκόμενη τότε αριστερά.

 

Από την άλλη πλευρά οι αγοραστές εκμεταλλευόμενοι την διπλοπροσωπία των βουλευτών που έδιναν δίκιο και στις δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις ,προσέφυγαν στον Άρειο Πάγο προκειμένου να ακυρωθεί ο νόμος ως Αντισυνταγματικός . Με ισχνή πλειοψηφία ο Α.Π κάτω από την κοινωνική πίεση απέρριψε την προσφυγή των αγοραστών και αυτοί με την σειρά τους προέβησαν σε τραμπουκισμούς σε βάρος του Προέδρου και δύο μελών του. Στις 13 Μα’ί’ου του 1950 συνελήφθηκαν αρκετοί και παραπέμφθηκαν σε δίκη για απειλές και εκφοβισμό.

Οι δικαστικές διαμάχες κράτησαν μέχρι το 1964 . Από τις 350.000 μεταβιβάσεις ακινήτων πρόλαβαν στα στενά χρονικά περιθώρια του εξαμήνου να προσφύγουν 74.548 .Οι 32.000 οδηγήθηκαν σε συμβιβασμό στα συμβολαιογραφία. Από τις υπόλοιπες 42.000 στις αίθουσες των Δικαστηρίων έφθασαν μόνο 10.427 . Με λίγα λόγια οι (αγοραστές ) βγήκαν τελικά κερδισμένοι. Όπως και οι δωσίλογοι……

.

Σημειώσεις 1) Το ασθενείς και οδοιπόροι έγινε σήριαλ το 2000 στην ΕΡΤ

2) Ο Νικόλαος Πλαστήρας διορίστηκε πρωθυπουργός με τις ευλογίες των Άγγλων στις 3 Ιανουαρίου 1945 ως πρόσωπο ευρείας αποδοχής. Στην κυβέρνησή του (έως τις 8 Απριλίου 1945 τριών μηνών περίπου) συμμετείχαν όλες οι πολιτικές δυνάμεις εκτός του ΕΑΜ

3) Το ΕΑΜ και το ΚΚΕ δεν είχαν χαρακτηρισθεί τυπικά ακόμα παράνομα .Αυτό έγινε με τον νόμο 509/47

4)

) . Για την περίπτωση του Βόλου ασχολήθηκε στην μεταπτυχακή του εργασία ο υποψήφιος διδάκτορας ιστορίας Δημήτρης Σκαλτσής μέλος του ΣΙΜΕΑ.

Θα είχε ενδιαφέρον να συνεχιστεί και να δούμε ποιοι και με ποιο τρόπο απέκτησαν λίρες με τις οποίες αγόρασαν αμέσως μετά την κατοχή φιλέτα στο κέντρο του Βόλου και στην παραλία.

Πηγές :

Πολυμέρης Βόγλης , Μενέλαος Χαραλαμπίδης . Γιώργος Μαργαρίτης, Παναγιώτης Σάμιος .Βασιλική Λάζου , Χάγκεν Φλά’ι’σερ, Αντώνης Λιάκος , Ραϋμόνδος Αλβανός, Νίκος Καρκάνης, Δημήτρης Κουσουρής, Μαρκ Μαζάουερ , , Δημήτρης Σκαλτσής, Κώστας Τσουκαλάς, , Αμαλία, Ηρ. Σκούρα, Φοίβος Γρηγοριάδης

Αν σας άρεσε το αφιέρωμα ,δηλώστε ακόλουθοι της σελίδας για να ενημερώνεστε για κάθε νέα ανάρτηση καθώς και για την δραστηριότητα του συλλόγου.